Lewatywa jest sposobem na opróżnianie jelita grubego z mas kałowych. Choć w poprzednich dekadach wykonywało się ją rutynowo przed porodem, aktualnie przeprowadzana jest w szpitalu wyłącznie na życzenie rodzącej pacjentki. Istnieje również możliwość wykonania lewatywy samodzielnie w domu. Czy warto poddać się tej procedurze przed porodem? Jakie są zalety i wady wykonywania lewatywy u rodzącej kobiety? Na wymienione pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym jest lewatywa i po co się ją wykonuje przed porodem?
Lewatywa (inaczej nazywana enemą) jest procedurą polegającą na wlewaniu przez odbyt do jelita grubego płynu, który ma za zadanie wywołać opróżnienie końcowych odcinków przewodu pokarmowego z mas kałowych.
W czasie parcia podczas porodu może dochodzić do niekontrolowanego oddania stolca. Lewatywa pozwala opróżnić jelita przed rozpoczęciem aktywnej fazy porodu i zwiększyć dzięki temu komfort psychiczny rodzącej. Nie ma jednoznacznych wskazań medycznych do jej przeprowadzenia. Decyzja o ewentualnym wykonaniu lewatywy należy do kobiety.
Jednocześnie warto pamiętać, że personel medyczny jest całkowicie przygotowany na to, że w czasie parcia może dojść do wypróżnienia (podobnie jak do niekontrolowanego oddania moczu). Podczas porodu wykorzystuje się jednorazowe podkłady higieniczne, które są wymieniane od razu, jeśli rodzącej zdarzy się niekontrolowane oddanie kału.. Nie jest to nic niecodziennego dla medyków.
Lewatywa może być zabiegiem powodującym lekki dyskomfort jak i krępującym, jednak nie powinna wywoływać bólu. Wyjątkiem są pacjentki cierpiące na hemoroidy (żylaki odbytu). W ich przypadku lewatywa zwykle prowadzi do nasilenia dolegliwości bólowych.
Warto dodać także, że często jelita kobiety naturalnie oczyszczają się przed porodem. U wielu ciężarnych biegunka stanowi oznakę zbliżającej się akcji porodowej. W takiej sytuacji nie ma potrzeby rozważania wykonana dodatkowo tej procedury.
Jak wygląda lewatywa przed porodem?
Lewatywa może być wykonana w szpitalu podczas pierwszej fazy porodu, tuż po przyjęciu na oddział. Procedura polega na wprowadzeniu przez odbyt końcówki irygatora. Za jego pomocą do jelita grubego wstrzykiwany jest płyn (zwykle roztwór fosforanów). Często zalecane jest wykonywanie wlewki doodbytniczej w pozycji leżącej na boku i pozostanie w leżeniu do momentu odczucia silnego parcia na stolec. Zazwyczaj efekt wypróżnienia uzyskuje się w czasie około 5 minut od aplikacji płynu.
Na życzenie rodzącej lewatywę może przeprowadzić personel medyczny. Czasami w szpitalach praktykowane jest również korzystanie z zestawów do lewatywy do samodzielnego zastosowania przez kobiety, które chcą ją wykonać.
Istnieje także możliwość przeprowadzenia lewatywy przed porodem w domu. Należy wtedy pamiętać o wykorzystaniu do tego celu specjalnie przygotowanych roztworów dostępnych bez recepty w aptekach. Cena zestawu do wykonania tej procedury to około 15 zł. Nie zaleca się korzystania z alternatywnych metod lewatywy przed porodem.
Plusy i minusy wykonania lewatywy przed porodem
Zgodnie z aktualnymi standardami opieki okołoporodowej w Polsce, lewatywa wykonywana jest wyłącznie na życzenie rodzącej – nie ma odgórnie określonych, konkretnych wskazań do jej przeprowadzenia. Do kobiety należy decyzja, czy chce poddać się tej procedurze. Warto więc rozważyć, jakie są plusy i minusy wykonania przedporodowej lewatywy.
W poprzednich dekadach lewatywa była stosowana rutynowo przed porodem siłami natury. Powszechnie uważano, że może pomóc w:
● Przyspieszeniu akcji porodowej,
● Zachowaniu większego stopnia czystości w czasie porodu,
● Zapobieganiu infekcjom związanym z kontaktem dziecka z kałem matki w sytuacji, gdy dojdzie do wypróżnienia na zaawansowanym etapie porodu.
Mimo przeprowadzonych pod tym kątem w ostatnich latach badań naukowych, nie udokumentowano żadnych istotnych korzyści medycznych z przeprowadzania lewatywy przed porodem. W badaniach nie stwierdzono m.in. ograniczenia ryzyka infekcji rany krocza u rodzącej jak i zakażeń u noworodka w związku z wykonaniem procedury. Ponadto analiza badań nie wykazała skrócenia czasu porodu u rodzących przy stosowaniu enemy.
Przeciwko rutynowemu stosowaniu lewatywy przez ciężarną podczas porodu przemawia więc brak stwierdzonego pozytywnego wpływu na zdrowie rodzącej jak i zdrowie noworodka, przy znaczącym minusie w postaci potrzeby poddania się przez kobietę nieprzyjemnej procedurze. Jednocześnie autorzy niektórych badań zwracają uwagę na ryzyko wynikające z możliwości wystąpienia opóźnionych efektów lewatywy w postaci wodnistego stolca już w czasie aktywnej fazy porodu.
Lewatywa przed porodem naturalnym może być dobrym pomysłem, jeśli u kobiety doszło do zaparć bezpośrednio przed rozpoczęciem akcji porodowej. W takiej sytuacji procedura ma na celu zapobieganie oddaniu dużego, twardego stolca w czasie początkowej fazy gojenia krocza. Może to wpływać na redukcję dyskomfortu oraz zmniejszenie ryzyka ewentualnych powikłań – szczególnie, jeśli w czasie porodu zostanie przeprowadzone nacięcie krocza lub dojdzie do jego samoistnego pęknięcia.
W przypadku zaparć u ciężarnej dostępne są jednak również łagodniejsze sposoby na ułatwienie wypróżnienia, które można rozważyć - m.in. w postaci aplikacji czopka glicerynowego (tę metodę uznaje się jednak za nieco mniej skuteczną).
Rutynowo przeprowadzana lewatywa przed cesarskim cięciem (podobnie jak w przypadku porodu naturalnego) nie ma udokumentowanych pozytywnych efektów zdrowotnych. Obecność mas kałowych w jelicie nie wpływa na przebieg porodu zabiegowego. W czasie cesarskiego cięcia nie ma także ryzyka niekontrolowanego oddania stolca.
Podobnie jak w przypadku porodu naturalnego, plusy przeprowadzenia lewatywy przed cesarskim cięciem można odczuć, gdy kobiecie dokuczają zaparcia i nie wypróżniała się w czasie powyżej doby poprzedzającej zabieg. W takiej sytuacji lewatywa ma na celu uniknięcie potrzeby oddania stolca w czasie bezpośrednio po porodzie. Jeśli ciężarna przygotowując się do cesarskiego cięcia chciałaby przeprowadzić lewatywę, najlepiej upewnić się co do braku przeciwwskazań pytając o zgodę lekarza.
Czy lewatywa przed porodem jest bezpieczna?
Lewatywa wykonywana z wykorzystaniem dostępnych w aptece zestawów jest zabiegiem bezpiecznym w czasie bezpośrednio przed porodem i nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań. Nie zaleca się natomiast wykonywania zabiegów z użyciem innych środków (ani na wcześniejszym etapie ciąży).
Lewatywa przed porodem – czy warto ją wykonywać?
Trudno wskazać jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy warto przeprowadzić lewatywę przed porodem. Na ten moment nie ma dowodów na to, żeby procedura przynosiła pozytywne efekty pod kątem medycznym.
W związku z tym decyzja opiera się przede wszystkim na indywidualnej ocenie przez kobietę w ciąży, czy perspektywa mimowolnego oddania stolca w czasie parcia (na co personel medyczny jest całkowicie przygotowany) wywołuje u niej większy stres niż myśl o przeprowadzeniu lewatywy (która może być krępującą procedurą związaną z lekkim dyskomfortem, ale zwykle niebolesną). Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, że lewatywa, choć zwykle jest skuteczna, to nie zawsze w pełni zapobiega przed wypróżnieniem się w czasie porodu.
Źródła:
- Mitchell A. (2019) Administering an enema: indications, types, equipment and procedure, British Journal of Nursing, 28(3): 154-156, dostęp: https://www.britishjournalofnursing.com/content/clinical/administering-an-enema-indications-types-equipment-and-procedure/.
- Reveiz L., Gaitan H. G., Cuervo L. G. (2013) Enemas during labour, Cochrane Database of Systematic Reviews, 7: CD000330, dostęp: https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD000330.pub4/full.
- Mahfouz I. A., Fida A., Fedaa M. I. Z. i wsp. (2022) Enema Administration During Labor: Pregnant Women Perspective and Knowledge, SAGE Open Nursing, 8: 23779608221139148, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9685112/.
- World Health Organization (2014) WHO recommendation for augmentation of labour, dostęp: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/112825/9789241507363_eng.pdf?sequence=1.
- Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (2023) Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 9 czerwca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, dostęp: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001324.
- Lurie S., Baider C., Glickman H. i wsp. (2012) Are enemas given before cesarean section useful? A prospective randomized controlled study, European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 163(1): 27-29, dostęp: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0301211512001546.