Ból w okolicy jajnika jest jednym z początkowych objawów ciąży, odczuwanym przez wiele kobiet w pierwszych tygodniach po poczęciu. Natomiast jeśli pojawia się później, np. w II lub III trymestrze i ma duży stopień nasilenia, może stanowić oznakę nieprawidłowości w przebiegu ciąży. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że dolegliwości bólowe w podbrzuszu często są przez kobiety niewłaściwie uznawane za ból jajnika, a pochodzą z innych struktur, np. rozciągających się wraz ze wzrostem płodu więzadeł macicy. Jakie są możliwe przyczyny bólu w tej okolicy i kiedy warto z dolegliwościami zgłosić się do lekarza?
Co znajdziesz w tym artykule:
Ból jajnika a ciąża – czy to może być normalny objaw?
Ból jajnika odczuwany jest najczęściej jako dyskomfort lub napięcie po prawej lub lewej stronie podbrzusza lub miednicy. Czasami promieniuje do pleców, pachwin, warg sromowych lub ud.
W czasie ciąży ból w okolicy jajnika w wielu przypadkach stanowi normalny objaw - w szczególności, jeśli występuje na jej początkowym etapie. Typowo związany jest wtedy z implantacją, czyli zagnieżdżaniem się zarodka w macicy. Ma postać bólu skurczowego, przypominającego dyskomfort odczuwany w czasie miesiączki, choć często o mniejszym stopniu nasilenia. Pojawia się w zwykle w czasie 7-14 dni po poczęciu. Ustępuje całkowicie w ciągu 2-3 dni. Może mu towarzyszyć krwawienie lub plamienie implantacyjne, czyli pojawienie się niewielkiej ilości krwi w kolorze różowym lub brązowym.
Trzeba mieć także na uwadze możliwość wystąpienia dolegliwości, które przypominają bóle jajnika, ale pochodzą z innych struktur, np. więzadeł macicy czy wyrostka robaczkowego.
Choć ból w podbrzuszu może wystąpić w czasie ciąży w związku z naturalnymi procesami fizjologicznymi (m.in. wspomnianą implantacją), tego rodzaju dolegliwości nie należy bagatelizować. Czasami wynika on z poważniejszych zaburzeń, które stanowią zagrożenie dla zdrowia. Warto zachować czujność i zdobyć wiedzę odnośnie tego, jakie objawy są sygnałem, że dzieje się coś niepokojącego.
Przyczyny bólu jajnika w ciąży
Przyjrzyjmy się możliwym przyczynom bólu w okolicy jajnika – zarówno powodom charakterystycznym dla ciąży, jak i tym, które mogą pojawić się w okresie po poczęciu, ale nie wynikają bezpośrednio z tego stanu.
Ciąża pozamaciczna
Jedną z przyczyn bólu zlokalizowanego w okolicy jajnika jest ciąża pozamaciczna (ektopowa), czyli zagnieżdżenie się zarodka w nieprawidłowej lokalizacji, poza błoną śluzową jamą macicy - najczęściej w jajowodzie, rzadziej w obrębie samego jajnika.
Objawy, poza dolegliwościami bólowymi, mogą obejmować krwawienie z dróg rodnych, a także nudności i wymioty oraz zawroty głowy. Symptomy związane z ciążą ektopową najczęściej pojawiają się w 6.-10. tygodniu po zapłodnieniu.
Rozpoznania dokonuje się na podstawie badania obrazowego (najczęściej USG przezpochwowego, inaczej nazywanego transwaginalnym) w połączeniu z badaniem krwi określającym stężenie beta-hCG, tj. hormonu służącego do potwierdzenia ciąży.
Ciąża pozamaciczna może stanowić duże zagrożenie dla zdrowia kobiety w sytuacji, gdy dojdzie do związanego z nią pęknięcia jajowodu. Wcześnie podjęte leczenie znacznie zmniejsza ryzyko tego powikłania. Postępowanie w przypadku rozpoznania ciąży ektopowej najczęściej polega na terapii farmakologicznej z użyciem metotreksatu, rzadziej wskazane jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego.
Poronienie
Ból lub skurcze w podbrzuszu i/lub dolnej części pleców w 1. trymestrze lub w pierwszej połowie 2. trymestru ciąży mogą stanowić także objaw związany z poronieniem. Typowo utracie ciąży towarzyszy krwawienie z pochwy, które może mieć zarówno postać niewielkiego plamienia, jak i obfitej ilości krwawej wydzieliny, czasami ze skrzepami lub fragmentami jaja płodowego.
Do poronienia dochodzi najczęściej na skutek nieprawidłowego rozwoju zarodka, wynikającego np. z wad genetycznych. W większości przypadków nie da się mu zapobiec. Nie jest możliwe zatrzymanie tego procesu, jeśli już się rozpocznie.
W sytuacji podejrzenia wystąpienia utraty ciąży należy wykonać przezpochwowe badanie USG, które pozwala potwierdzić wystąpienie poronienia. Postępowanie w przypadku jego stwierdzenia, w zależności od sytuacji klinicznej i preferencji pacjentki, może obejmować:
- Leczenie wyczekujące (zachowawcze), które polega na monitorowaniu stanu kobiety i powtarzaniu badań USG i hormonalnych badań krwi bez podejmowania czynności medycznych,
- Leczenie farmakologiczne z zastosowaniem środków obkurczających macicę,
- Leczenie zabiegowe – mechaniczne wyłyżeczkowanie jamy macicy.
Torbiele na jajnikach
Torbiele na jajnikach to powstające w obrębie tej struktury przestrzenie wypełnione płynem. Czasami rozwijają się u kobiety przed poczęciem i przy niewielkich rozmiarach mogą nigdy nie być wykryte.
Zazwyczaj obecność niewielkich torbieli na jajniku nie wiąże się z występowaniem żadnych objawów. Jeśli jednak osiągną duży rozmiar, kobieta często odczuwa ból w okolicy miednicy. Może on mieć charakter zarówno utrzymującego się dłużej uczucia ciężkości, jak i nagle pojawiającego, nasilonego bólu.
Ostry ból w połączeniu z objawami, takimi jak gorączka, wymioty, zawroty głowy i duszności, stanowią czasami oznakę pęknięcia torbieli. W takiej sytuacji należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Obecność torbieli na jajniku w niektórych przypadkach może doprowadzić do skrętu przydatków, czyli stanu, który również wiąże się z wystąpieniem silnych dolegliwości bólowych w tej okolicy.
Skręt przydatków
Skręt przydatków jest jednym z najczęstszych ginekologicznych stanów nagłych wśród młodych kobiet. Polega na rotacji w obrębie jajników, jajowodów oraz otaczających je tkanek. Może powodować silny ból w podbrzuszu, po prawej lub lewej stronie.
U ciężarnych pojawia się najczęściej w okresie między 6. i 14. tygodniem ciąży. Szczególnie wysokie ryzyko tych zaburzeń istnieje, gdy do zapłodnienia doszło z wykorzystaniem metody in vitro.
Skręt przydatków najczęściej wymaga szybkiego podjęcia leczenia operacyjnego.
Zapalenie przydatków
Zapalenie przydatków jest stanem wynikającym z zakażenia jajników i jajowodów spowodowanego przeniesieniem drobnoustrojów (zazwyczaj bakterii) z pochwy lub szyjki macicy. Najczęściej infekcji towarzyszy obustronny ból w okolicy jajników (może być zarówno łagodny, jak i ostry, nasilony), gorączka, dreszcze oraz wydzielina z pochwy (często o nieprzyjemnym zapachu). Leczenie zapalenia przydatków opiera się na antybiotykoterapii podawanej doustnie, a w przypadku ciężkiego przebiegu choroby - dożylnie.
Inne przyczyny bólu w podbrzuszu w czasie ciąży
Ból jajnika łatwo pomylić z odczuwanymi w ciąży dolegliwościami w obrębie podbrzusza pochodzącymi z innych struktur. Jedną z potencjalnych przyczyn bólu w tej okolicy jest rozciąganie się więzadeł macicy. Odczuwane jest najczęściej po jednej stronie w obszarze pachwiny lub podbrzusza i ma postać kłującego, przeszywającego bólu, któremu często towarzyszy uczucie ciągnięcia. Najczęściej pojawia się w 2. trymestrze, kiedy tempo powiększania się macicy jest największe.
Inną przyczyną bólu w podbrzuszu, który bywa mylony z bólem jajnika, jest zapalenie wyrostka robaczkowego. Odczuwany jest typowo po prawej stronie i często (ale nie zawsze) towarzyszą mu wymioty, biegunka i gorączka.
Bóle odczuwane w podbrzuszu czasami wynikają także z występowania zaparć, które są bardzo częstą dolegliwością pojawiającą się w czasie ciąży. W przypadku zaparć typowy ból lokalizuje się głównie w lewej części podbrzusza.
Co zrobić, gdy pojawia się ból jajnika w ciąży?
Jeśli odczuwasz ból jajnika w ciąży, zgłoś się do lekarza. Choć przyczyna często jest błaha i wynika z fizjologicznych zmian zachodzących w ciąży, warto rozwiać wątpliwości odnośnie potencjalnych nieprawidłowości, które mogą wywoływać odczuwanie tych dolegliwości. Zasięgnij porady lekarskiej niezwłocznie, jeśli ból jest bardzo nasilony lub towarzyszą mu objawy mogące dodatkowo wskazywać na poważniejsze zaburzenia:
- Skurcze,
- Krwawienie z dróg rodnych,
- Trudności w oddychaniu,
- Gorączka,
- Dreszcze,
- Nudności lub wymioty, niepowiązane z typowymi objawami porannych mdłości u ciężarnych,
- Zawroty głowy,
- Krwiomocz,
- Ból przy oddawaniu moczu.
Upewnienie się, że odczuwany ból nie jest związany z żadną niepokojącą przyczyną, która wymaga zastosowania odpowiedniego, konkretnego leczenia, to podstawa. Dolegliwości związane z fizjologicznymi procesami można łagodzić z wykorzystaniem domowych metod. Zaleca się:
- Odpoczynek w pozycji z uniesioną górną częścią ciała,
- Unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów,
- Ciepły (ale nie gorący) prysznic lub kąpiel,
- Zachowywanie ostrożności przy zmianie pozycji ciała (np. wstawaniu, siadaniu), unikanie wykonywania gwałtownych ruchów.
Źródła:
- Zahariah S. K., Fenn M., Jacob K. i wsp. (2019) Management of acute abdomen in pregnancy: current perspectives, International Journal of Women’s Health, 8(11): 119-134, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6371947/.
- Dhamecha R., Pajai S. Bhasin T. (2023) Acute Abdomen in Pregnancy: A Comprehensive Review of Diagnosis and Management, Cureus, 15(6): e40679, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10357893/.
- Franco P. N., Garica-Baizan A., Aymerich M. i wsp. (2023) Gynaecological Causes of Acute Pelvic Pain: Common and Not-So-Common Imaging Findings, Life (Basel), 13(10): 2025, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10608316/.
- Sowa M., Smuczyński W., Senterkiewicz L. (2015) Ciąża ektopowa – czynniki ryzyka, diagnostyka i leczenie, Journal of Education, Health and Sport, 5(11): 311-320, dostęp: https://www.researchgate.net/publication/308952391_Ciaza_ektopowa-czynniki_ryzyka_diagnostyka_i_leczenie_Ectopic_pregnancy-risk_factors_diagnostics_and_treatment.
- National Health Service (2022) Miscarriage, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/miscarriage/.
- Chaudhry S. R., Chaudhry K. (2023) Anatomy, Abdomen and Pelvis, Uterus Round Ligament, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK499970/.