Zmiany hormonalne, większa objętość krwi oraz wzrost nacisku na naczynia krwionośne miednicy wywoływany przez powiększoną macicę i rosnący płód – u kobiet ciężarnych to główne czynniki stojące za zwiększeniem się ryzyka wystąpienia żylaków w różnych partiach ciała – na nogach, na wargach sromowych, a także w okolicy odbytu. Ponadto u przyszłych mam problem może ulegać znacznemu nasileniu, jeśli pojawił się jeszcze przed zajściem w ciążę. Co robić, gdy zauważysz u siebie ten objaw? Co pomoże na żylaki w ciąży? Sprawdź!
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są żylaki?
Żylaki są to kręte, poszerzone naczynia żylne zlokalizowane podskórne. Najczęściej mają kolor niebieski lub fioletowy. Powstają na skutek zaburzeń krążenia, które skutkują zastojem krwi w jednym miejscu i/lub nawet cofaniu się jej (tzw. refluks żylny). Ich występowanie stanowi objaw niewydolności żył.
Najbardziej typowym umiejscowieniem żylaków są nogi. Za częstą przypadłość uznaje się również żylaki odbytu, czyli tzw. hemoroidy. U kobiet w ciąży z uwagi na zwiększony przepływ krwi w obszarze miednicy mogą tworzyć się także żylaki sromu. Czasami u przyszłej mamy obserwuje się żylaki jednocześnie w różnych partiach ciała.
Objawy związane z występowaniem żylaków w ciąży
Żylakom często towarzyszą objawy, które mogą nasilać się w okresie przedłużonego siedzenia lub stania. Należą do nich:
- Uczucie ciężkości w nogach,
- Mimowolne skurcze łydek,
- Świąd i pieczenie w okolicy widocznych zmian,
- Dolegliwości bólowe,
- Obrzęki.
Jak rozpoznaje się żylaki?
Żylaki mają charakter widocznych zmian, więc najczęściej rozpoznaje się je przede wszystkim na podstawie badania fizykalnego, w którym lekarz dokonuje wizualnej oceny uwypuklonych, przebarwionych miejsc na skórze. Dodatkowo specjalista może przeprowadzić badanie USG dopplera, które pozwala uzyskać obraz przepływu krwi przez żyły.
Jakie czynniki zwiększają ryzyko wystąpienia żylaków w ciąży?
Niektóre indywidualne predyspozycje, a także czynniki związane m.in. ze stylem życia mogą zwiększać ryzyko powstawania żylaków w ciąży. Zalicza się do nich przede wszystkim:
- Czynniki genetyczne – wyższe ryzyko żylaków stwierdza się u osób, w których rodzinie występują przypadki tego zaburzenia, np. mają je także mama lub babcia,
- Wiek powyżej 35 r. ż. w czasie zajścia w ciążę,
- Drugą lub kolejną ciąża – w każdej każdej kolejnej ciąży wzrasta ryzyko rozwoju żylaków,
- Ciążę mnogą, np. bliźniaczą – powoduje większy nacisk na naczynia niż ciąża pojedyncza,
- Pracę w pozycji stojącej lub długotrwałej pozycji siedzącej,
- Siedzący tryb życia,
- Nadwagę lub otyłość,
- Palenie papierosów,
- Zaparcia – mogą przyczyniać się do rozwoju żylaków odbytu.
Czy można zapobiec pojawieniu się żylaków w ciąży?
Znając czynniki ryzyka rozwoju żylaków w ciąży widzimy lepiej, jakie działania mogą pomóc w profilaktyce wystąpienia tego problemu. Wpływ mamy przede wszystkim na te związane ze stylem życia:
- Aktywność fizyczna - unikanie przedłużonego przebywania w jednej pozycji, a także podejmowanie wysiłku fizycznego - o ile lekarz prowadzący ciążę nie zalecił unikania aktywności,
- Zaprzestanie palenia papierosów,
- Stosowanie diety bogatej w błonnik pokarmowy (zawierająca dużo warzyw i owoców, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy) oraz pamiętanie o uzupełnianiu płynów,
- Kontrolowanie przyrostów masy ciała w czasie ciąży i dbanie o to, by były zgodne z zaleceniami.
Choć powyższe działania zwiększają szansę na przebycie okresu ciąży bez pojawienia się żylaków, nie dają gwarancji na to, że problem nie wystąpi. Ich rozwój w pewnej mierze jest uwarunkowany indywidualnymi predyspozycjami.
Warto wiedzieć, że u większości kobiet, u których żylaki pojawiły się w czasie ciąży ten problem rozwiąże się samoczynnie po urodzeniu dziecka. Może stanowić jednak oznakę występowania silniejszych uwarunkowań do ponownego rozwoju żylaków w starszym wieku. Z tego powodu kontynuowanie wyżej wymienionych działań profilaktycznych ma znaczenie również w przypadku, gdy problem występował, a potem ustąpił po porodzie.
Czy żylaki w ciąży są niebezpieczną przypadłością?
Obecność samych żylaków u kobiet w ciąży w większości przypadków nie jest groźna. Powikłania związane z niewydolnością żylną, których objaw stanowią te widoczne zmiany, zdarzają się rzadko. Warto jednak mieć na uwadze możliwość ich wystąpienia oraz wiedzieć, jak reagować w takiej sytuacji.
Głównym niebezpieczeństwem związanym z niewydolnością żylną jest zakrzepica – krew ulegająca zastojowi tworzy skrzep, który może oderwać się od ściany naczynia. Istnieje wtedy ryzyko, że powędruje on wraz z krwią do płuc. W takiej sytuacji mamy do czynienia z zatorem płucnym, czyli stanem zagrożenia życia, wymagającym natychmiastowego działania.
Objawy, które mogą świadczyć o potrzebie uzyskania pilnej pomocy lekarskiej to:
- Obrzęk i zaczerwienienie na jednej z nóg,
- Cieplejsza skóra na jednej z nóg,
- Ból, szczególnie w okolicy łydki, pojawiający się w czasie chodzenia,
- Ból w klatce piersiowej,
- Trudności w oddychaniu.
Jak radzić sobie z żylakami w ciąży?
Żylaki nie zawsze wymagają specjalistycznego leczenia. W przypadku niewielkich zmian sposób postępowania obejmuje przede wszystkim modyfikacje w trybie życia, które mają na celu łagodzenie towarzyszących objawów.
Domowe sposoby na żylaki w ciąży
Istnieje wiele domowych metod łagodzenia żylaków w ciąży. Przede wszystkim zaleca się, żeby:
- Unikać długotrwałego siedzenia; w pozycji siedzącej w miarę możliwości układać nogi w lekko podwyższonej pozycji, przynajmniej okresowo,
- Unikać siedzenia ze skrzyżowanymi nogami,
- Często podejmować dostosowaną do możliwości aktywność fizyczną (dobrym pomysłem są nawet kilkuminutowe ćwiczenia o lekkiej intensywności) - w przypadku braku przeciwwskazań w czasie ciąży,
- Unikać noszenia butów na obcasach,
- Spać na lewym boku,
- Nosić specjalne ciążowe rajstopy uciskowe (ich rodzaj najlepiej dobrać podczas konsultacji z lekarzem flebologiem).
Dodatkowo w przypadku odczuwania bólu związanego z obecnością żylaków odbytu w ciąży można stosować w tej okolicy chłodzące okłady z lodu. Pomóc powinno także aplikowanie maści na hemoroidy, które łagodzą dolegliwości (zaleca się, by w okresie ciąży korzystać z nich tylko w sytuacji, gdy zaleci to lekarz). W celu zapobiegania pogorszeniu się problemu ważne jest również, żeby zadbać o stosowanie diety przeciwdziałającej zaparciom – bogatej w błonnik pokarmowy i płyny.
Leczenie żylaków w czasie ciąży
Specjalistyczne metody leczenia żylaków na ogół nie są stosowane podczas ciąży, a dopiero po minimum kilku tygodniach od urodzenia dziecka. Wynika to z faktu, że o ile nie obserwuje się oznak bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, za korzystne uznaje się poczekanie do czasu, aż ograniczone zostanie działanie charakterystycznych dla ciąży czynników (zmian hormonalnych, zwiększonej objętości krwi, dodatkowego ucisku na naczynia miednicy).
W ten sposób ogranicza się przeprowadzanie zabiegów, które w dłuższej perspektywie mogłyby okazać się zbędne - u dużej części kobiet w ciągu kilku miesięcy od urodzenia dziecka problem samoistnie ustępuje.
Źródła:
- National Heart, Lung, and Blood Institute (2023) Varicose Veins, dostęp: https://www.nhlbi.nih.gov/health/varicose-veins.
- Antani M. (2023) Varicose Veins, Stat Pearls, dostęp: https://www.statpearls.com/ArticleLibrary/viewarticle/30987.
- Marona H., Kornobis A. (2009) Patofizjologia rozwoju żylaków oraz wybrane metody ich leczenia – aktualny stan wiedzy, Postępy farmakoterapii, 65(2): 88-92, dostęp: https://ptfarm.pl/pub/File/FP/2_2009/patofizjologia_rozwoj_zylakow.pdf.