Nawet 60% kobiet w ciąży zmaga się z problemem obrzęków kończyn dolnych [2]. Zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, ale są źródłem dyskomfortu oraz utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dlaczego obrzęki nasilają się w ciąży? Czy należy się nimi martwić? I jak przynieść sobie ulgę, kiedy co wieczór nogi są ciężkie i nie mieszczą się w ulubione obuwie?
Co znajdziesz w tym artykule:
Obrzęki w ciąży – skąd się biorą?
Ciąża to czas, kiedy zmienia się działanie układu krwionośnego oraz układu chłonnego kobiety. Zwiększa się masa ciała przyszłej mamy ze względu nie tylko na rosnący w macicy płód, ale także przez zmiany w budowie piersi oraz zatrzymanie wody w organizmie. Płyny gromadzą się w przestrzeniach pozakomórkowych i pozanaczyniowych. Zwiększa się ilość krwi krążącej w ciele kobiety.
Hormony sprawiają, że organizm ciężarnej działa w innym trybie, mającym na celu utrzymanie ciąży i zapewnienie warunków do jej prawidłowego rozwoju. Dochodzi do zatrzymania sodu, co również wypływa na gromadzenie wody.
Macica utrudnia przepływ żylny w kończynach, zaburza również swobodny transport chłonki.
Obrzęki w ciąży – kiedy mogą wystąpić?
Obrzęki pojawiają się bardzo często u ciężarnych w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Nasila je nadwaga i duży przyrost masy ciała w ciąży. To znacząco obciąża wydolność układów odprowadzających płyn limfatyczny.
Do powstawania obrzęków w ciąży dodatkowo predysponuje brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Niezbilansowana dieta, zawierająca dużą ilość soli, również będzie zatrzymywała wodę w organizmie. Podobnie zadziała ograniczenie picia wody – jeśli ciało dostaje jej zbyt mało, magazynuje to, czym dysponuje.
Obrzęki u kobiet w ciąży powstają częściej w upalne dni, widoczne są głównie w godzinach popołudniowych i wieczorem.
Objawy obrzęków w ciąży
Typowe obrzęki u kobiet ciężarnych obejmują stopy, kostki i podudzia. Czasem dotykają również dłoni. Wtedy ważne jest, aby ściągnąć pierścionki ze wszystkich palców, przez to zapobiec niedokrwieniu. Obrzęki u kobiet ciężarnych, które nie zagrażają zdrowiu i życiu jej i/lub płodu, znikają po nocnym odpoczynku. Rano kobieta powinna wstać z łóżka bez żadnych śladów opuchlizny na kończynach.
Obrzęki występują zazwyczaj w drugim i trzeci trymestrze ciąży, z czego najbardziej nasilone są po koniec ciąży.
Objawy towarzyszące obrzękom to też ciężkość i uczucie rozpierania kończyn dolnych. Nogi drętwieją, mrowią, skóra jest bardzo wrażliwa i mocno napięta. Może to powodowa trudności z założeniem obuwia, kobieta wtedy zazwyczaj unika chodzenia, szybciej się męczy, a jej nogi stają się obolałe.
Zaleca się chodzenie boso lub noszenie nieuciskającego obuwia, chłodzenie nóg i odpoczywanie z uniesionymi stopami.
Kiedy opuchlizna w ciąży jest niebezpieczna?
Obrzęki to typowa, ciążowa dolegliwość, jednak czasem mogą świadczyć o poważniejszych problemach. Kiedy obrzęki w ciąży są sygnałem alarmowym?
Warto zgłosić się do lekarza, jeśli kobieta czuje i widzi, że ma opuchnięta twarz. Może to być np. spowodowane reakcją alergiczną. Gdy obrzęk twarzy nasila się i nie ustępuje, konieczne bywa wdrożenie leków antyhistaminowych.
W ciąży bardzo poważnym stanem, który może prowadzić do niebezpiecznych komplikacji, jest stan przedrzucawkowy. Dawne kryteria jego rozpoznawania obejmowały nadciśnienie tętnicze, występowanie białkomoczu oraz obrzęki. Aktualnie obrzęki nie są podstawą do diagnozowania stanu przedrzucawkowego, gdyż występują u ponad połowy kobiet w ciąży, jednak ciężarne powinna częściej kontrolować swoje ciśnienie, jeśli opuchlizna utrudnia im życie, aby nie przegapić momentu wzrostu ciśnienia.
Z tego też powodu w czasie wykonywania kontrolnych badań moczu bardzo ważne jest, aby sprawdzać ilość białka. Jego ślad w pojedynczym wyniku nie jest podstawą do diagnozy stanu przedrzucawkowego, gdyż jego stwierdzenie wymaga badania z dobowej zbiórki moczu, ale można uznać, że jest czynnikiem ryzyka.
Co pomaga na obrzęki w ciąży?
Kobieta ciężarna, która zmaga się z obrzękami, może działać na wiele sposobów, aby zminimalizować opuchliznę.
Po pierwsze, warto ograniczyć spożycie soli w diecie oraz zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu.
W drugiej kolejności należy zadbać o lekką aktywność fizyczną w ciąży, co pomoże wzmocnić mięśnie, usprawnić przepływ krwi i chłonki, w rezultacie zapobiec powstawaniu obrzęków. Ćwiczenia nie mogą być bolesne, powinny być wykonywane w wolnym tempie, a tkanki nie mogą zbytnio się rozgrzewać.
W ciągu dnia, jeśli kobieta w ciąży zauważy, że jej stopy zaczynają puchnąć, dobrze, jeśli odpocznie z nogami lekko uniesionymi do góry, na wysokość serca. Wystarczy jedna, dwie poduszki, aby wspomóc układ limfatyczny i zmniejszyć opuchliznę. Najkorzystniejszą pozycją leżącą dla ciężarnej, jest pozycje na lewym boku.
Zamiast gorących kąpieli, preferowane są szybkie prysznice. Ulgę przyniesie również moczenie nóg w chłodnej wodzie.
Wybierane przez ciężarną ubrania nie mogą być obcisłe, aby dodatkowo nie zaburzać pracy układu krwionośnego i limfatycznego.
Gdy obrzęki nie ustępują, a lekarz nie widzi powodu do niepokoju, warto poprosić o pomoc fizjoterapeutę. Masaż limfatyczny wykonywany przez specjalistę wraz z zastosowaniem tapingu, czyli plastrowania dynamicznego, jest w stanie odciążyć kończynę i zapobiec nasilaniu się obrzęków kończyn dolnych.
- Korabiusz K., i in.: Obrzęk limfatyczny w ciąży -- studium przypadku. Journal of Education, Health and Sport, 2017, 7(6), 397-407.
- Ropacka-Lesiak M., Kasperczak J., Bręborowicz G.H.: Czynniki ryzyka rozwoju niewydolności żylnej kończyn dolnych w ciąży. Ginekologia Polska, 2012, 12, 939-942.
- Cifkova R., Czarnecka D., Kawecka-Jaszcz K.: Nadciśnienie tętnicze a ciąża. Choroby Serca i Naczyń, 2005, 2(2), 65-71.