Zbilansowana dieta, dostosowana do wieku niemowlęcia i potrzeb małego brzuszka, powinna dostarczać ważne składniki odżywcze. Takie, które pozytywnie wpłyną na dojrzewanie mózgu, w tym na prawidłowy rozwój takich zdolności, jak: postrzeganie, kojarzenie, pamięć, koncentracja czy myślenie. Tak bowiem właśnie kształtuje się rozwój poznawczy maluszka. Dowiedz się, jak jeszcze możesz wspierać ten proces.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym jest rozwój poznawczy?
Małe dzieci długo są niesamodzielne i całkowicie zależne od swoich najbliższych. Dopiero prawidłowy rozwój poznawczy, czyli rozwój umiejętności przetwarzania informacji dochodzących do malucha z otoczenia, doprowadzi do jego stopniowego usamodzielniania. Procesami lub zdolnościami poznawczymi nazywa się wszystkie te czynności psychiczne, które służą człowiekowi do uzyskania orientacji w otoczeniu. Rozwój poznawczy pozwala na analizę rzeczywistości, wyciąganie wniosków, a przed wszystkim wspiera procesy uczenia się. Dzięki nim dziecko może zdobywać informacje i budować swoją wiedzę o świecie zewnętrznym i o samym sobie. Można je dostrzec już na bardzo wczesnych etapach rozwoju niemowlęcia – jednym z pierwszych objawów jest radość dziecka na widok mamy. Pierwszy uśmiech maluszka skierowany do mamy jest dowodem na to, że niemowlę się rozwija – dziecko właśnie takim zachowaniem pokazuje, że rozpoznaje bliską osobę. Tempo rozwoju poznawczego zależy zarówno od wrodzonych predyspozycji, jak i od środowiska, w jakim znajduje się niemowlę. Rozwój poznawczy jest ściśle związany z rozwojem układu neurologicznego, którego najistotniejszym elementem jest mózg. Istnieje wiele czynników wspierających rozwój intelektualny: wspierające środowisko życia, więź budowana z najbliższymi osobami, prawidłowe warunki bytowe, odpowiednie nawyki żywieniowe, czystość środowiska, stymulacja do nauki ze świata zewnętrznego.
Jak rozwija się układ nerwowy u niemowlęcia?
Mózg człowieka to wyjątkowy organ. Jest to „centrum dowodzenia całym organizmem”. Najintensywniej rozwija się w okresie 1000 pierwszych dni życia. Wtedy kształtuje się wiele jego funkcji, które doskonalą się wraz z nabywaniem przez dziecko kolejnych umiejętności. W ciągu pierwszych lat życia maluch z całkowicie uzależnionego od opieki najbliższych, przesypiającego prawie całe dnie, przekształca się w dziecko, które sprawnie się porusza, wypowiada pierwsze zdania, rozumie polecenia i ma własne upodobania. Dzieje się tak dlatego, że właśnie wtedy zachodzi bardzo szybki rozwój mózgu. Warto wiedzieć, że już w pierwszych roku życia masa mózgu zwiększa się trzykrotnie, a w ciągu pierwszych dwóch lat między komórkami nerwowymi tworzy się ponad dwa miliony nowych połączeń na sekundę. Dzięki temu dziecko porusza się, czuje, widzi, słyszy, kojarzy, odczuwa ból, uczy się, pamięta, komunikuje się, boi się, wstydzi, cieszy, smuci czy złości, a z czasem zdobywa świadomość samego siebie: kim jest, do czego dąży, jakie ma potrzeby. Te wszystkie procesy zachodzą stopniowo, w określonej kolejności i nigdy później tak szybko, jak w okresie pierwszych lat życia. Rodzice chcą i mogą wspierać poszczególne etapy rozwoju poznawczego dziecka.
Jak wspierać rozwój poznawczy dziecka?
Na rozwój mózgu można korzystnie wpływać m.in. poprzez dietę. Prawidłowo funkcjonujący brzuszek i odpowiednio zbilansowana przez rodziców dieta sprzyja harmonijnemu rozwojowi układu nerwowego. W menu dziecka szczególnie istotne są długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, np. kwas DHA z grupy omega 3. Po narodzinach najlepszym sposobem żywienia niemowlęcia jest karmienie piersią, między innymi ze względu na zawarte w mleku matki wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Kwas DHA jest również składnikiem mleka modyfikowanego, podawanego, kiedy mama nie może karmić piersią. W produktach pozamlecznych jego źródłem są ryby morskie (łosoś, halibut, śledź, sardynka). Składnikami diety wspierającymi prawidłowy rozwój poznawczy są składniki mineralne, takie jak żelazo i jod. Ponadto witaminy z grupy B wspierają prawidłową pracę układu nerwowego. Niezmiernie ważne we wspieraniu rozwoju poznawczego są również: zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa, stymulacja poprzez zabawę, regularne spacery oraz odpowiednia pielęgnacja. Nie ma też prawidłowego rozwoju poznawczego bez kontaktu z innymi ludźmi, bez czułości, dotyku i bliskości – czyli po prostu bez miłości.
Wspieranie rozwoju intelektualnego jest powiązane z aktywnościami, jakie rodzice mogą podejmować z najmłodszymi. Bardzo ważne jest tzw. odzwierciedlanie uczuć i potrzeb malucha. Dobrym przykładem jest zaradność – gdy dziecko wyraźnie potrzebuje samodzielnego wykonywania konkretnej czynności, należy na to pozwolić, a na jego wewnętrzną motywację odpowiedzieć radością. W pierwszych latach życia dzieci potrzebują do rozwoju zaangażowanych osób, które po prostu towarzyszą w codziennych czynnościach, bawią się, pokazują bezpieczny świat. Wyjaśnianie i opisywanie otaczającej nas rzeczywistości pozytywnie wpływa na rozwój mowy, stanowi przygotowanie do życia w społeczeństwie, redukuje lęk. Istotne jest również organizowanie dziecku spotkań z rówieśnikami, których obecność zdecydowanie przyspiesza nabywanie nowych umiejętności.
Odpowiednia dieta dla rozwoju dziecka– skąd czerpać wiedzę?
W komponowaniu prawidłowego jadłospisu dziecka pomocny będzie schemat żywienia niemowląt. Są to wytyczne, które powstają przede wszystkim dla rodziców i opiekunów małych dzieci, aby ułatwić im wprowadzanie produktów uzupełniających do diety, żeby odpowiednio wspierać rozwój dziecka i pracę małego brzuszka. Takie zalecenia są regularnie, co kilka lat weryfikowane zgodnie ze zmieniającą się wiedzą medyczną i żywieniową. Opracowywane są przez ekspertów z towarzystw naukowych zrzeszających lekarzy szczególnie zainteresowanych tematyką żywienia niemowląt i małych dzieci. Prawidłowe żywienie nie tylko zapewnia dobre samopoczucie w okresie niemowlęcym i wczesnego dzieciństwa, ale również ma wpływ na zmniejszenie ryzyka rozwoju chorób cywilizacyjnych w przyszłości, takich jak np. otyłość czy alergia. Schematy żywienia opisują orientacyjnie wielkości porcji i ilości posiłków, które dziecko w danym wieku powinno spożywać w ciągu doby. Przedstawiają także umiejętności związane z jedzeniem, jakie zazwyczaj powinny pojawiać się w danym okresie życia oraz rodzaj i konsystencję pokarmów oraz przykłady pokarmów.
Konsultacja merytoryczna: Monika Perkowska, psycholog dziecięcy
