Przepuklina pępkowa u niemowlaka

Przepuklina pępkowa jest częstą przypadłością wśród najmłodszych dzieci. Pojawia się u 15-25% noworodków. Szczególnie wysokie prawdopodobieństwo jej rozwoju występuje u wcześniaków. Zazwyczaj stanowi niegroźną nieprawidłowość, która nie wymaga podejmowania żadnych działań terapeutycznych. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o przyczynach, objawach i leczeniu przepukliny pępkowej u niemowląt i starszych dzieci.

Co znajdziesz w tym artykule:

1.Czym jest przepuklina pępkowa?
2.Przyczyny rozwoju przepukliny pępkowej u niemowlaka
3.Objawy przepukliny pępkowej u dziecka
4.Jak rozpoznaje się przepuklinę pępkową?
5.Czy przepuklina pępkowa może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka?
6.Kiedy zgłosić się do lekarza w przypadku zauważenia przepukliny pępkowej u dziecka?
7.Leczenie przepukliny pępkowej u niemowlaka
8.Czy rozwojowi przepukliny pępkowej u dziecka da się zapobiegać?
9.Przepuklina pępkowa u niemowlaka – co warto pamiętać?

Czym jest przepuklina pępkowa?

Przepuklina jest rodzajem nieprawidłowości polegającej na przedostaniu się tkanki, narządu lub jego części poza jamę ciała, w której znajduje się w fizjologicznych warunkach. W przypadku przepukliny pępkowej mamy do czynienia z przemieszczeniem się zawartości jamy brzusznej (najczęściej tkanki tłuszczowej i fragmentu jelita) przez niezrośnięty dostatecznie, poszerzony pierścień pępkowy, czyli przez zbudowaną z powięzi (tkanki łącznej) strukturę otaczającą pępek.

Najczęściej przepuklina pępkowa rozwija się u noworodków i niemowląt do 6. miesiąca życia. Zdarza się jednak pojawienie się jej dopiero u starszych dzieci. Znacznie rzadziej dochodzi do wystąpienia przepukliny pępkowej u osób dorosłych.

Przyczyny rozwoju przepukliny pępkowej u niemowlaka

W życiu płodowym pierścień pępkowy stanowi otwór pozwalający na przechodzenie naczyń pępowinowych. Po urodzeniu i odcięciu sznura pępowinowego, pierścień w prawidłowych warunkach zamyka się lub znacznie zwęża. Przepuklina pępkowa u niemowląt rozwija się na skutek niedostatecznego zmniejszenia się otworu w pierścieniu. W takiej sytuacji, na skutek wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, jelita mogą przechodzić przez pozostawioną przerwę i uwypuklać się na zewnątrz.

Przyczyny opisanego zjawiska nie zostały do końca poznane. Nie wiadomo, dlaczego u niektórych dzieci pierścień pępkowy zamyka się od razu i nie powoduje problemów, a u innych mamy do czynienia z rozwojem przepukliny. Wiemy natomiast, że jednym z istotnych czynników ryzyka występowania tej nieprawidłowości jest wcześniactwo oraz mała masa urodzeniowa.

Objawy przepukliny pępkowej u dziecka

Przepuklina pępkowa u dziecka ma postać miękkiego uwypuklenia (guzka) w okolicy pępka. U niemowląt najczęściej jest ono niebolesne. Częściej wywołuje uczucie dyskomfortu w przypadku, gdy pojawia się u dzieci dopiero na późniejszym etapie życia.

Przepuklina pępkowa może wyglądać na większą w sytuacji wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, czyli podczas płaczu, kaszlu czy wypróżniania. Zdarza się, że tylko w takich sytuacjach jest widoczna, a gdy dziecko leży i jego mięśnie nie napinają się, guzek staje się znacznie mniej zauważalny.

Jak rozpoznaje się przepuklinę pępkową?

Diagnostyka przepukliny pępkowej najczęściej nie wymaga specjalistycznych badań. Lekarz stwierdza tę nieprawidłowość na podstawie wywiadu z rodzicami oraz badania fizykalnego dziecka obejmującego obejrzenie i dotykanie zmian. Rzadko potrzebne jest wykonywanie dodatkowych testów diagnostycznych, np. USG.

Czy przepuklina pępkowa może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka?

Przepuklina pępkowa pojawiająca się u niemowlaka w zdecydowanej większości przypadków nie powoduje żadnych dodatkowych problemów zdrowotnych. Najczęściej (u 85% dzieci) problem ustępuje samoistnie przed osiągnięciem przez malucha 5. roku życia.

Powikłania wynikające z obecności przepukliny pępkowej u dziecka zdarzają się bardzo rzadko, choć mogą być groźne. Komplikacje obejmują przede wszystkim:

Uwięźnięcie – stan prowadzący do niedrożności przewodu pokarmowego, czyli braku możliwości przesuwania się treści pokarmowej. Przy braku wczesnej interwencji medycznej pojawia się zagrożenie pęknięciem jelita i rozwojem zapalenia otrzewnej, które jest stanem zagrożenia życia.
Zadzierzgnięcie – związane jest z ryzykiem uszkodzenia jelit (martwicy) wynikającej z niedokrwienia ich tkanek spowodowanego uciskiem na naczynia krwionośne.

Ryzyko wystąpienia każdego z tych powikłań w przypadku przepukliny pępkowej, która pojawiła się w wieku niemowlęcym, ocenia się na mniej niż 1%.

Kiedy zgłosić się do lekarza w przypadku zauważenia przepukliny pępkowej u dziecka?

Jeśli zauważymy u niemowlaka przypominającą przepuklinę zmianę w okolicy pępka, a nie występują przy tym żadne inne niepokojące objawy, warto wspomnieć o tym pediatrze podczas rutynowej wizyty. Prawdopodobnie lekarz zaleci obserwację przepukliny, bez podejmowania dalszego leczenia.

Niezwłocznego uzyskania pomocy medycznej mogą wymagać stany, gdy pojawiają się dodatkowe objawy w postaci:

Wyraźnego bólu brzucha lub dyskomfortu,
Tkliwości brzuszka dziecka,
Nudności i wymiotów,
Zmiany koloru uwypuklenia w jamie brzusznej na ciemniejszy, czerwony lub fioletowy,
Stwardnienia guzka,
Obecności krwi w stolcu dziecka.

Leczenie przepukliny pępkowej u niemowlaka

Najczęstszym sposobem postępowania w przypadku noworodków i niemowląt z przepukliną pępkową jest regularna obserwacja - bez podejmowania żadnych działań. Istnieje bardzo duża szansa, że wraz ze wzrostem dziecka dojdzie do samoistnego rozwiązania się problemu (zazwyczaj następuje to jeszcze przed ukończeniem 2. roku życia).

Podstawowym sposobem aktywnego leczenia przepukliny pępkowej jest operacja. Polega ona na wykonaniu niewielkiego nacięcia w okolicy pępka, odprowadzeniu przepukliny do wnętrza jamy brzusznej, a następnie zaszyciu. Procedurę wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, sam zabieg trwa zwykle około 30 minut.

Operację przepukliny pępkowej bardzo rzadko przeprowadza się u niemowląt i małych dzieci. Poddanie się zabiegowi może być wskazane w następujących przypadkach:

Występowanie dużej przepukliny pępkowej (zwykle definiowanej jako mającej powyżej 1,5-2 cm średnicy), która nie uległa zmniejszeniu u dziecka powyżej 2. roku życia,
Jeśli u dziecka w wieku 4-5 lat przepuklina nadal jest zauważalna,
Przy wystąpieniu powikłań przepukliny pępkowej (uwięźnięcia, zadzierzgnięcia) – stanowi to najczęściej wskazanie do przeprowadzenia operacji w trybie pilnym, podobnie jak sytuacja pęknięcia przepukliny,
Przy pojawianiu się dokuczliwych objawów związanych z obecnością przepukliny,
Przy obecności niektórych schorzeń u dziecka, np. chorób tkanki łącznej lub niewydolności nerek leczonej dializą otrzewnową.

Fizjoterapii nie uznaje się za metodę leczenia przepukliny pępkowej u dzieci. Odpowiednio dobrane przez specjalistę ćwiczenia zalecane są raczej osobom w wieku dorosłym w celu zapobiegania rozwojowi przepuklin, ale nie ich eliminowania w sytuacji, gdy już wystąpią.

Warto wspomnieć także, że nie rekomenduje się korzystania ze specjalnych plastrów do ucisku mechanicznego na pępek. Metoda uznawana jest za nieskuteczną w leczeniu przepukliny pępkowej, a może prowadzić do podrażnień skóry dziecka. Dodatkowo zwiększa także ryzyko wystąpienia infekcji w tej okolicy.

Czy rozwojowi przepukliny pępkowej u dziecka da się zapobiegać?

Obecnie nie są znane żadne sposoby bezpośredniego zapobiegania rozwojowi przepukliny pępkowej u niemowląt, a także profilaktyki powikłań. W przypadku starszych dzieci i osób dorosłych istnieją działania, które można podejmować, by zapobiegać powstawaniu przepuklin w obrębie jamy brzusznej (lub ich nawrotowi). Należą do nich:

Utrzymywanie prawidłowej masy ciała, a w szczególności przeciwdziałanie otyłości brzusznej,
Zapobieganie zaparciom,
Unikanie powtarzających się sytuacji zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej (np. podnoszenia ciężarów).