Pleśniawki powstają w wyniku infekcji grzybami Candida. Bardzo często wywołują dolegliwości bólowe i związaną z tym niechęć do spożywania pokarmu przez niemowlę. Zdarza się, że zakażenie jest przenoszone z jamy ustnej dziecka na piersi mamy karmiącej i u niej także powoduje silny dyskomfort. Jak rozpoznać pleśniawki u niemowlaka i co pomoże zwalczyć ten problem? Jak mu zapobiegać?
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są pleśniawki?
Pleśniawki to nieregularne zmiany w jamie ustnej (na języku, podniebieniu, dziąsłach, gardle, po wewnętrznej stronie policzków), które mają postać białych lub żółtych nalotów przypominających pozostałości mleka. Pojawiają się jako objaw przerośnięcia grzybów z rodzaju Candida. Grzyby te mogą stanowić prawidłowy element mikroflory jamy ustnej, jednak w sytuacji nadmiernego namnożenia się wywołują problem właśnie w postaci widocznej pleśniawki i towarzyszącego jej bólu.
Przyczyny pojawiania się pleśniawek u niemowląt
Pojawienie się pleśniawek u niemowlaków zdarza się znacznie częściej niż u osób dorosłych. Główną przyczyną ich rozwoju jest niedojrzałość układu odpornościowego malucha i związane z tym większe trudności organizmu w ograniczaniu namnażania się grzybów Candida po tym, jak znajdą się one już w jamie ustnej.
Ryzyko rozwoju pleśniawki dodatkowo zwiększa się po przyjmowaniu antybiotyków. Ich stosowanie może skutkować zaburzeniem równowagi prawidłowej mikroflory. To stwarza warunki do przerostu grzybów, które nie zostały osłabione działaniem preparatów bakteriobójczych.
Prawdopodobieństwo wystąpienia pleśniawek w jamie ustnej niemowlaka zwiększa się także jeśli kobieta, która rodziła siłami natury, miała niewyleczoną kandydozę pochwy w okresie, gdy dziecko przyszło na świat.
Jak wyglądają pleśniawki u niemowlaka?
Pleśniawki mają wygląd białawych plamek wewnątrz jamy ustnej dziecka. Łatwo można je pomylić z pozostałościami mleka.
Sposobem na rozpoznanie, czy widoczna zmiana to właśnie pleśniawka, jest delikatne przetarcie jej palcem owiniętym jałową gazą lub kawałkiem zwilżonego miękkiego materiału. Jeśli biały czy żółty nalot udaje się usunąć i miejsce wcześniejszego wystąpienia plamki wygląda zdrowo, prawdopodobnie nie była to zmiana wywołana przez Candidę. Natomiast w przypadku, gdy nie znika po przetarciu lub jeśli usunięcie jej w ten sposób odsłania świeżą, czerwoną lub nawet krwawiącą ranę, świadczy to o obecności pleśniawki.
Dodatkowe niespecyficzne objawy zakażenia Candidą u niemowlaka mogą obejmować:
- Niechęć dziecka do jedzenia,
- Niepokój,
- Płaczliwość.
Czy pleśniawki są zaraźliwe?
Istnieje ryzyko, że występowanie zakażenia u dziecka karmionego naturalnie przeniesie się na mamę, a zmiany wywołane przez Candidę zaczną być widoczne (i boleśnie odczuwane) w obrębie jej piersi. Do objawów świadczących o tego rodzaju zakażeniu należą:
- Pojawienie się bólu w czasie karmienia piersią, który nie ustępuje po zmianie pozycji i zwykle jest odczuwany także po zakończeniu ssania pokarmu przez dziecko,
- Zaczerwienienie, pieczenie, swędzenie, pękanie i/lub nadmierna wrażliwość brodawek sutkowych,
- Łuszczenie się okolicy brodawki sutkowej; skóra w tym obszarze może także stać się lekko błyszcząca.
Co pomoże na pleśniawki u niemowlaka?
Z powodu ryzyka przechodzenia infekcji grzybiczej z niemowlaka na mamę karmiącą i w odwrotną stronę, leczenie przeprowadzane jest zwykle w tym samym czasie zarówno u kobiety, jak i u dziecka (nawet jeśli jedno z nich nie ma widocznych objawów).
Leczenie farmakologiczne pleśniawek u niemowląt
Terapia pleśniawek opiera się zazwyczaj o stosowanie leków przeciwgrzybiczych przepisanych przez lekarza. U niemowlaka najczęściej są to preparaty aplikowane miejscowo w jamie ustnej kilka razy dziennie. Mogą mieć postać np. kremu, żelu lub maści.
Mamie lekarz może zalecić stosowanie środków przeciwgrzybiczych na brodawkę sutkową i wokół niej, a także doustne przyjmowanie leków w postaci tabletek. W sytuacji, gdy piersi u kobiety mają widoczne zmiany zapalne, czasami przepisuje się również lek ze sterydami do miejscowej aplikacji.
Leczenie trwa typowo około 7-10 dni. Objawy zazwyczaj częściowo ustępują już w ciągu 2-3 dni.
Wprowadzanie środków przeciwgrzybiczych nie jest konieczne u wszystkich niemowląt z pleśniawkami. Łagodne infekcje mogą samoczynnie ustępować w ciągu kilku dni. Zawsze warto jednak skonsultować stan dziecka z pediatrą, który oceni, czy zmiany faktycznie są wywołane zakażeniem Candidą i doradzi co do właściwego sposobu postępowania.
Domowe sposoby na pleśniawki u niemowlaka
Stosowanie niemal wszystkich domowych sposobów na pleśniawki u niemowlaka (takich jak aplikowanie na zmiany u dziecka roztworu słonej wody czy sody oczyszczonej) jest odradzane i w niektórych przypadkach może przynosić negatywne skutki, szczególnie u najmłodszych dzieci.
Właściwie jedyną polecaną domową metodą na przeciwdziałanie nadmiernemu przerostowi grzybów Candida jest zwrócenie uwagi na ograniczenie obecności cukrów w diecie (dotyczy to niemowląt, których dieta jest już rozszerzana). Warto upewnić się, że maluch nie pije soków owocowych oraz nie spożywa żywności zawierających cukry dodane. Stanowią one świetną pożywkę dla grzybów.
Jak zapobiegać rozwojowi pleśniawek u niemowlaka?
Warto zadbać o zastosowanie podstawowych zasad profilaktyki rozwoju pleśniawek u niemowlaka. Pomogą one zapobiec pierwotnemu zakażeniu, a także potencjalnej reinfekcji i ponownemu pojawieniu się zmian.
Pamiętaj, żeby:
- Sterylizować wszystkie przedmioty, które dziecko wkłada do buzi (np. smoczek od butelki),
- Starannie czyścić laktator po każdym użyciu,
- Prać w gorącej wodzie odzież i tekstylia (np. ręczniki), które mogły mieć kontakt z grzybem Candida,
- Upewnić się za każdym razem, że po karmieniu twoje piersi są suche,
- Jeśli korzystasz z wkładek laktacyjnych - wymieniać je co kilka godzin oraz starać się to robić też od razu, gdy poczujesz, że są mokre; w przypadku korzystania z wkładek wielorazowych, pierz je zawsze w gorącej wodzie,
- Stosuj antybiotykoterapię (zarówno u dziecka, jak i u ciebie) tylko w sytuacjach, gdy jest to faktycznie niezbędne.
Źródła:
- Taylor M., Brizuela M., Avais R. (2023) Oral Candidiasis, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545282/.
- Zisova L. G., Chokoeva A. A., Amaliev G. I. i wsp. (2016) Vulvovaginal Candidiasis in Pregnant Women and its importance for Candida Colonization of Newborns, Folia Medica, 58(2): 108-114, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27552787/.
- National Health Service (2022) Breastfeeding and thrush, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/baby/breastfeeding-and-bottle-feeding/breastfeeding-problems/thrush/.