Częstotliwość oddawania stolca przez niemowlęta i wygląd ich kupki zazwyczaj mocno odbiegają od tego, co uznajemy za prawidłowe dla osoby dorosłej. Nic więc dziwnego, że rodzice często mają problem z określeniem, czy rytm wypróżnień, a także kolor i konsystencja stolca u dziecka są normalne. Luźna lub wodnista kupka może (ale nie musi) świadczyć o biegunce. Dużo zależy od diety i tego, co indywidualnie jest dla malucha typowe. Sprawdź, kiedy stwierdza się występowanie biegunki u dziecka i jakie sygnały powinny skłonić do wizyty u pediatry.
Co znajdziesz w tym artykule:
Wodnista kupka czy biegunka u niemowlaka – jak je odróżnić?
Luźna lub wodnista konsystencja kupki u dziecka może być prawidłowym zjawiskiem, szczególnie jeśli maluch jest karmiony mlekiem mamy.
Za normę uznaje się:
- U niemowląt karmionych piersią - stolce mogą być częste (wypróżnienia nawet po każdym karmieniu, do 12 razy na dobę, określa się jako prawidłowe) oraz mają luźną konsystencję,
- U niemowląt karmionych mieszankami mlecznymi - typowo obserwuje się do 3 uformowanych lub papkowatych stolców dziennie.
Jak natomiast wygląda biegunka u niemowlaka?
U niemowląt karmionych piersią definiuje się ją jako istotne zwiększenie częstotliwości wypróżnień w ciągu doby znacznie powyżej dotychczasowej liczby i/lub zmianę konsystencji stolca na płynną lub półpłynną. Ponadto o biegunce świadczy nawet jednorazowe wystąpienie w stolcu śluzu, ropy lub krwi.
U niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym wypróżnienia typowo są rzadsze. Biegunkę można rozpoznać, gdy dziecko oddało trzy płynne lub półpłynne stolce w ciągu dnia lub stwierdzono w kupce domieszkę śluzu, ropy lub krwi.
Warto mieć więc na uwadze, że jeśli karmisz niemowlaka piersią wystąpienie wodnistej kupki stanowi objaw biegunki lub nie w dużym stopniu w zależności od tego, co jest normalne u twojego dziecka, a co odbiega od zwyczajowego rytmu i konsystencji wypróżnień. W przypadku maluchów karmionych mlekiem modyfikowanym, które typowo oddają stolce o mniej luźnej konsystencji, pojawianie się wodnistej kupki częściej stanowi sygnał występowania nieprawidłowości.
Kolor i konsystencja kupki niemowlaka w czasie biegunki
Barwa stolca u niemowlaka może podlegać znacznym zmianom na przestrzeni pierwszego roku życia oraz w zależności od diety dziecka. Niezależnie od tego, czy dziecko ma biegunkę czy nie, typowo kupka w pierwszym roku życia ma kolor żółty, musztardowy lub brązowy. Ponadto u zdrowego malucha czasami pojawiają się również kupki zielone. Niemowlę może oddawać także wodnistą kupkę z grudkami czy kawałkami niestrawionych pokarmów.
Niepokoić może czarna lub biaława kupka, a także kupka zawierająca śluz, ropę lub krew.
Przyczyny biegunki u niemowlaka
Jeśli podejrzewamy, że oddawanie przez dziecko wodnistej kupki jest związane z biegunką, warto zastanowić się nad czynnikami, które mogły doprowadzić do tego stanu. Do przyczyn ostrej biegunki (czyli trwającej krócej niż 14 dni, zwykle do tygodnia) zalicza się:
- Infekcje jelitowe, najczęściej wirusowe, wywołane przez rotawirusy, norowirusy lub adenowirusy (tym zakażeniom często towarzyszą wymioty i objawy ze strony układu oddechowego),
- Spożycie pokarmów, na które dziecko ma alergię,
- Nietolerancję pokarmową,
- Nadmierne spożycie soku owocowego lub innego słodkiego płynu,
- Stosowanie antybiotyków,
- Zarażenie pasożytami.
Co robić, gdy niemowlę ma biegunkę?
Podstawowym elementem postępowania w przypadku biegunki u niemowląt jest zapobieganie odwodnieniu. U dzieci karmionych piersią płyny uzupełniamy przede wszystkim podając mleko mamy. Podczas biegunki dobrze jest karmić malucha znacznie częściej, by utrzymywać poziom płynów na wystarczającym poziomie.
Niemowlętom karmionym mlekiem modyfikowanym podajemy mieszankę mleczną w standardowej ilości, przygotowaną zgodnie z zaleceniami producenta (nie dodajemy więcej wody niż jest to rekomendowane w instrukcji). Dodatkowo, by uzupełnić utracone płyny podajemy dziecku niegazowaną niskozmineralizowaną wodę. To powinno wystarczyć w przypadku lekkiej biegunki.
W przypadku nasilonych objawów, niezależnie od sposobu karmienia malucha, warto skonsultować się z pediatrą. Może on zalecić zastosowanie dostępnych w aptekach doustnych preparatów nawadniających z elektrolitami. Upewnijmy się, że kupiona przez nas wersja jest przeznaczona dla niemowląt oraz przygotowana i podawana w pełni zgodnie z instrukcją na ulotce.
Jeśli dziecko jest już na etapie spożywania pokarmów uzupełniających, w czasie biegunki można kontynuować podawanie produktów, które maluch już zna. Odpowiednie będą np. banany, kleiki, pieczywo pszenne, jasne makarony, ryż, ziemniaki, gotowane owoce i warzywa bez skórek i pestek, chude mięso.
Żywienie podczas biegunki może skracać czas jej trwania, dlatego nie należy bać się podawania dziecku pokarmów. Ważny jest natomiast wybór tych, które nie spowodują nasilenia objawów (np. pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczu). Jeśli dziecko nie chce spożywać pokarmów stałych, nie namawiaj go do tego – z dużym prawdopodobieństwem apetyt powróci, kiedy objawy biegunki ustąpią.
Pamiętajmy, że podawanie słodkich napojów, w tym soków owocowych może przedłużać czas występowania biegunki u niemowlaka i nasilać jej objawy.
Kiedy udać się do lekarza?
O ile oddanie przez dziecka wodnistej kupki raz czy dwa razy dziennie nie musi budzić niepokoju i wymaga przede wszystkim upewnienia się, że maluch spożywa płyny w wystarczającej ilości, czasami sytuacja jest znacznie poważniejsza. Jeśli dziecko oddaje dużo płynnych stolców, powinniśmy obserwować niemowlę, by na czas rozpoznać, gdy dojdzie u niego do odwodnienia. U najmłodszych rozwija się ono bardzo szybko, a z czasem może być coraz trudniej uzupełnić płyny na własną rękę.
Malucha należy niezwłocznie zabrać do lekarza, jeśli zauważamy objawy, które świadczą o znaczącym niedoborze płynów. Zalicza się do nich:
- Suchość warg i języka,
- Spadek częstotliwości oddawania moczu i zmniejszoną ilość moczu,
- Zapadnięte ciemiączko,
- Płacz bez łez,
- Zapadnięte gałki oczne,
- Dziecko wygląda na zmęczone, apatyczne, jest mało aktywne, trudno jest je w pełni dobudzić.
Wśród innych sytuacji, które powinny skłonić do wizyty u pediatry należy wymienić:
- Występowanie biegunki u niemowlaka poniżej 2. miesiąca życia,
- Silne wymioty, które trwają powyżej doby,
- Dziecko nie chce przyjmować pokarmu ani płynów,
- W stolcu dziecka zauważasz krew, ropę lub śluz,
- Oddawanie nietypowych wcześniej dla dziecka luźnych lub wodnistych kupek przez czas dłuższy niż 2 tygodnie,
- U dziecka pojawiły się zielone wymioty lub wymioty z krwią,
- Dziecko ma gorączkę (temperatura powyżej 38°C).
Ponadto warto zgłosić się do lekarza zawsze, gdy zauważasz u dziecka nietypowe dla niego niepokojące cię objawy. Pediatra pomoże rozwiać wątpliwości odnośnie stanu zdrowia malucha.
Źródła:
- Czerwonka-Szaflarska M., Adamska I. (2009) Ostra biegunka u dzieci – najnowsze wytyczne, Forum Medycyny Rodzinnej, 3,6: 431-438, dostęp: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10111/8611.
- O’Ryan M. G., Levy J. (2022) Patient education: Acute diarrhea in children, UpToDate, dostęp: https://www.uptodate.com/contents/acute-diarrhea-in-children-beyond-the-basics/print.
- MedlinePlus (2023) Diarrhea in infants, National Library of Medicine, dostęp: https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000691.htm.
- Rustecka A., Kalicki B., Maślany A. i wsp. (2010) Najczęstsze zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i ich związek z żywieniem. Część II. Biegunki ostre i zaparcia, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 6(3): 198-203, dostęp: https://pimr.pl/index.php/wydawnictwa/2010-vol-6-no-3.
- Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. i wsp. (2014) European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases Evidence-Based Guidelines for the Management of Acute Gastroenteritis in Children in Europe: Update 2014, Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 59(1): 132-152, dostęp: https://www.espghan.org/knowledge-center/publications/Gastroenterology/2014_Guidelines_for_the_Management_of_Acute_Gastroenteritis_in_children_in_Europe.