Odwodnienie u dzieci czasem pojawia się bardzo szybko i rodzicom trudno odpowiednio zareagować na utratę płynów w organizmie ich pociechy. Nie zawsze podawanie dużej ilości wody jest dobrym sposobem leczenia odwodnienia, szczególnie jeśli utrata jest nagła. Jakie objawy daje odwodnienie u dziecka? Jak się przed nim ustrzec?
Co znajdziesz w tym artykule:
Odwodnienie u niemowląt – kiedy może wystąpić?
Zgodnie z definicją WHO, odwodnienie to stan, kiedy organizm nadmiernie traci płyny. Są trzy typy odwodnienia: łagodny, umiarkowany i ciężki, w zależności od ilości utraconych płynów, w stosunku do wyjściowej masy ciała.
Objawy odwodnienia u najmłodszych zazwyczaj występują, gdy u dziecka pojawia się biegunka i/lub wymioty, np. w wyniku zakażenia rotawirusem. Odwodnienia można spodziewać się również u dzieci, które jasno nie potrafią komunikować swoich potrzeb i nie zgłaszają, że są spragnione. Szczególnie jest to widoczne w lecie, kiedy dziecko intensywnie się poci, a nie uzupełnia płynów. Maluchy są narażone na szybszą utratę wody, ze względu na intensywniejszy metabolizm, niż u osoby dorosłej. Organizm niemowlaka czy małego dziecka czasami potrafi dosyć długo kamuflować objawy odwodnienia, stąd rodzice powinni być szczególnie czujni w gorące dni.
Odwodnienia można się także spodziewać, gdy dziecko traci dużo krwi, np. w wyniku urazu lub ulega rozległemu oparzeniu. Wtedy konieczne jest szybkie przetransportowanie malucha do szpitala, aby kontrolować jego stan zdrowia.
Czy jest możliwe odwodnienie u niemowlaka karmionego piersią?
Tak, problem odwodnienia dotyczy również maluchów karmionych naturalnie. Jeśli dziecko cierpi z powodu problemów żołądkowo-jelitowych pod postacią biegunki i wymiotów, rolą rodzica jest wnikliwa obserwacja dziecka. Konieczne jest częstsze proponowanie piersi, warto pozwolić dziecku na niej „wisieć”, gdyż nawet odrobina mleka pozytywnie wpływa na poziom nawodnienia małego dziecka.
Jeśli u dziecka karmionego wyłącznie piersią wystąpią objawy odwodnienia, należy skonsultować się z lekarzem, aby ocenił stopień utraty płynów. Mama może dodatkowo pobudzić laktację tak, aby mieć więcej mleka dla swojego dziecka. Mleko kobiece odpowiednio nawadnia malucha. W czasie upałów maluch karmiony piersią będzie częściej zgłaszał się do piersi, aby zaspokoić swoje pragnienie. Wtedy również nie ma potrzeby podawania mu dodatkowo wody. Należy jednak pamiętać, że pokarm matki (lub mleko modyfikowane) dostarczają odpowiednią objętość płynu zdrowym niemowlętom do 6. m.ż. W drugim półroczu życia zapotrzebowanie wynosi około 800-1000 ml/24 h i obejmuje wodę z wszelkiego rodzaju napojów, w tym wodę pitną i mineralną oraz z wodę obecną w żywności.
Objawy odwodnienia u niemowlaka
Objawem odwodnienia, który najszybciej można zauważyć u wielu dzieci, jest wzmożone pragnienie. Czasem organizm dziecka manifestuje niedobory płynów zmniejszonym oddawaniem moczu. Do głównych symptomów odwodnienia należą również:
● suche błony śluzowe w jamie ustnej,
● szybkie tętno,
● przyspieszony oddech, tzw. tachypnoe,
● mniej łez w czasie płaczu,
● apatia, rozdrażnienie, zmieniony nastrój.
Jeśli dziecko jest w stanie ciężkiego odwodnienia, może dochodzić do zmiany stanu psychicznego, co jest przeciwwskazaniem do doustnego nawadniania malucha. Dziecko, z którym kontakt jest utrudniony i prezentuje wszystkie powyższe objawy, powinno jak najszybciej trafić do szpitala. Samodzielne podawanie wody dziecku może nieść ze sobą ryzyko aspiracji, czyli wciągnięcia płynów do drzewa oskrzelowego czy płuc, w wyniku zakrztuszenia.
Odwodnienie u dziecka – kiedy do szpitala?
Łagodne odwodnienie nie wymaga pobytu dziecka w szpitalu, jednak warto obserwować malucha, aby stan odwodnienia się nie pogłębił. Szybkiej reakcji wymaga sytuacja, kiedy dziecko np. wymiotuje i ma biegunkę, przez co nie jest w stanie przyjmować doustnie żadnych płynów. Najmłodsi szybko odwadniają się właśnie w ten sposób.
Jeśli dziecko chętnie pije, jest dość energiczne, nie zwraca przyjętej wody – można uważać, że sytuacja nie wymaga pobytu w szpitalu. Jednak moment zmiany nastroju malucha na bardziej płaczliwy, przy jednoczesnym pojawieniu się suchych błon śluzowych, małej ilości moczu czy niechęci do picia – warto skonsultować z pediatrą. U najmłodszych odwodnienie może postępować bardzo szybko, dlatego nie wolno dopuszczać do ciężkiej postaci.
Bezwzględnie do szpitala powinno trafić dziecko poparzone, po dużej utracie krwi, nieobecne w kontakcie z rodzicem, oraz wymiotujące czy mające biegunkę, bez możliwości nawodnienia doustnego w domu. Jeśli dziecko jest bardzo osłabione przez odwodnienie, ponowne przywracanie równowagi płynowej powinno być prowadzone powoli, pod kontrolą parametrów krwi. Podanie nagle zbyt dużej ilości płynów w domu może skutkować np. niewydolnością nerek, co stanowi zagrożenie zdrowia dziecka.
Jak zapobiec odwodnieniu niemowląt i dzieci?
Zapobieganie odwodnieniu u dzieci i niemowląt nie jest trudne, jeśli dziecko jest zdrowe. Najważniejsze w przypadku niemowląt karmionych naturalnie jest częste podawanie piersi, bez ograniczeń, przynajmniej do momentu rozszerzenia diety, czyli do 6. miesiąca życia dziecka. Mleko mamy zastępuje wodę w gorące dni, więc jeśli maluch zgłasza się częściej do piersi, oznacza to, że jest również spragniony, a nie tylko głodny.
W momencie rozszerzenia diety należy proponować dziecku wodę do picia, stawiać bidon w zasięgu wzroku, tak aby dziecko samo, zaczęło uczyć się z niego korzystać, gdy poczuje pragnienie.
U starszaków płynem, który nawadnia najlepiej, wciąż jest woda, a nie soki czy słodzone herbatki, które wzmagają pragnienie. Przyzwyczajanie dziecka w 1. r.ż. do picia wody zamiast soków jest istotne dla zapobiegania otyłości. Podawanie wody kiedy dziecko jest zajęte zabawą, zwracanie uwagi, aby piło często, w małych ilościach stanowi najlepszą profilaktykę odwodnienia. Podawanie elektrolitów nierozważnie i na własną rękę może spowodować u najmłodszych zaburzenia w gospodarce wodnej.
Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami.
Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.
Dowiedz się, jak zachęcić dziecko do picia wody.
- Czerwionka-Szaflarska M., Adamska I.: Ostra biegunka u dzieci – najnowsze wytyczne. Forum Medycyny Rodzinnej, 2009, 3(6), 431-438.
- Vega R., Avva U.: Pediatric dehydration. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK436022/, dostęp z dnia 28.02.2024 r.
- Kight B., Wassem M.: Pediatric fluid management. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK560540/, dostęp z dnia 28.02.2024 r.