Prawidłowy przebieg ciąży oraz rozwój maluszka to priorytet dla każdej przyszłej mamy. Aby o to zadbać, warto jeszcze przed zajściem w ciążę wykonać szereg badań. Pół roku to odpowiedni czas, aby poprawić kondycję organizmu oraz stan odżywienia, bo to one odgrywają kluczową rolę w planowaniu powiększenia rodziny.
Co znajdziesz w tym artykule:
Podstawowe badania przed ciążą – o czym warto pamiętać?
Planując ciążę, w pierwszej kolejności kobieta powinna udać się do ginekologa. Powinno to nastąpić przynajmniej 6 miesięcy przed rozpoczęciem starania się o dziecko. W czasie wizyty zostanie zebrany dokładny wywiad dotyczący przebytych i istniejących chorób, między innymi takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy choroby autoimmunologiczne. Lekarz dopyta o stosowane leki. Istotne będą także informacje dotyczące chorób ginekologicznych, przebytych zakażeń czy chorób występujących w rodzinie. Ważne jest również omówienie przyzwyczajeń dietetycznych oraz aktywności zawodowej i wpływie potencjalnych szkodliwych czynników w środowisku pracy przyszłej mamy[1]. Podczas wizyty lekarz wykona badanie cytologiczne oraz określi stan szyjki macicy. Specjalista może także zlecić wykonanie badania USG piersi i narządów rodnych. W zależności od indywidualnych potrzeb skieruje również na inne dodatkowe badania – do tych istotnych można zaliczyć przede wszystkim poziom hormonów płciowych (androgenów, estrogenów oraz progesteronu). Przed zajściem w ciążę warto wykonać także morfologię krwi (w celu wyeliminowania niektórych chorób, w tym niedokrwistości), badanie poziomu glukozy oraz ogólne badanie moczu. Lekarz rodzinny może sprawdzić także pomiar ciśnienia krwi przyszłej mamy. Jest to szczególnie istotne, ponieważ wczesne wykrycie nadciśnienia może rozwiązać problemy związane z rozwojem płodu w trakcie ciąży. Dobrze jest także zaplanować wizytę u stomatologa, który wykluczy ewentualne stany zapalne, co zapobiegnie niepotrzebnemu leczeniu w trakcie ciąży. W ramach porady przedkoncepcyjnej należy wykonać także badania w kierunku toksoplazmozy, różyczki, cytomegalii i zapalenia wątroby typu B. Ta wizyta to także dobry moment do włączenia do diety kwasu foliowego w dawce 0,4 mg na dobę.
Badania przed ciążą – czy badanie tarczycy jest niezbędne?
Przed planowaniem potomstwa warto również sprawdzić poziom hormonów tarczycy we krwi. Ustalenie ich ilości już na etapie starania się o dziecko może zapobiec trudnościom z zajściem w ciążę, poronieniu czy przedwczesnemu porodowi. Hormony tarczycy odpowiadają za prawidłowy rozwój układu nerwowego dziecka, co jest szczególnie istotne w pierwszych tygodniach życia płodowego, kiedy te struktury dopiero się kształtują. Oprócz TSH wskazane może być także sprawdzenie poziomu FT3, FT4 oraz przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO).
Inne mamy polecają artykuły
Dlaczego warto wykonać test odporności na różyczkę przed zaplanowaniem ciąży?
Różyczka to dość powszechna i niegroźna choroba wieku dziecięcego. Mogą jednak na nią zachorować również osoby dorosłe, narażając się przy tym na znacznie poważniejsze konsekwencje zdrowotne. W Polsce od 1988 roku w kalendarzu szczepień obowiązkowych znalazło się szczepienie przeciwko różyczce. Wówczas szczepieniem zostały objęte 13-letnie dziewczynki. W 2004 roku szczepieniem szczepionką skojarzoną przeciwko odrze, śwince i różyczce zostały objęte wszystkie dzieci w 12. miesiącu życia. Właśnie dlatego przyszła mama powinna sprawdzić, czy została zaszczepiona, a jeśli nie ma takiej informacji odpowiednio wcześnie, powinna oznaczyć poziom przeciwciał skierowanych przeciwko wirusowi różyczki. Badanie to pozwala wykryć odporność na tego wirusa lub trwającą infekcję. W sytuacji jeśli kobieta właśnie przechodzi różyczkę, powinna wstrzymać się z planowaniem ciąży do całkowitego wyleczenia. Choroba ta może bowiem spowodować bardzo poważne powikłania ciąży oraz doprowadzić do wad rozwojowych dziecka. W przypadku braku przeciwciał w organizmie kobiety można się zaszczepić przeciwko różyczce jeszcze przed planowaną ciążą. Po szczepieniu lub przechorowaniu z zajściem w ciążę należy poczekać 3 miesiące.
Badania na początku ciąży – jakie należy wykonać i czy wszystkie są obowiązkowe?
Lista badań, które należy wykonać, jeśli kobieta zaszła już w ciążę, jest dość długa. To ważne, ponieważ sprawdzenie różnych parametrów pozwala przyszłej mamie zadbać zarówno o swoje zdrowie, jak i o prawidłowy rozwój maluszka. Na początku kobieta powinna przede wszystkim odbyć pierwszą konsultację położniczą. Podczas takiej wizyty zostanie przeprowadzone badanie ogólne, pomiar ciśnienia krwi i masy ciała, badanie gruczołów sutkowych oraz badanie ginekologiczne. Lekarz zleci także szereg innych procedur do wykonania do 10. tygodnia ciąży:
- pobranie krwi (morfologia),
- sprawdzenie grupy i czynnika Rh krwi (jeśli przyszła mama nie posiada udokumentowanego badania),
- Sprawdzenie przeciwciał odpornościowych (w kierunku konfliktu serologicznego),
- glukozę na czczo,
- badanie ogólne moczu oraz osad moczu,
- oznaczenie TSH,
- badanie w kierunku kiły, toksoplazmozy – jeżeli nie było badania wykonanego przed ciążą i/lub różyczki – w przypadku braku informacji o szczepieniu,
- badanie na nosicielstwo wirusów HIV i HCV.
Konieczne będzie także wykonanie USG ciążowego między 11. a 14. tygodniem ciąży, które pozwoli sprawdzić strukturę anatomiczną płodu, jego masę ciała, wielkość, oszacować termin porodu oraz wykryć jego ewentualne wczesne wady.
W drugim trymestrze ciąży kobieta powinna wykonać badanie USG – tzw. połówkowe (między 18. a 20. tygodniem ciąży), które pozwala ocenić narządy płodu pod kątem wad wrodzonych. Kolejne USG płodu powinno odbyć się między 27. a 32. tygodniem ciąży. Do innych obowiązkowych badań zalicza się test obciążenia glukozą (między 21. a 26. tygodniem ciąży). Między 33. a 37. tygodniem ciąży wykonuje się także badanie na antygen HBS, VDRL oraz badanie w kierunku paciorkowca (GBS) z przedsionka pochwy i odbytu (między 35. a 37. tygodniem ciąży).
W czasie trwania ciąży niektóre badania będą się powtarzać, m.in. morfologia krwi, badanie moczu, pomiar ciśnienia tętniczego oraz masy ciała, ocena aktywności płodu oraz czynność jego serca, a także badanie położnicze we wzierniku ginekologicznym. Do nieobowiązkowych, lecz zalecanych badań w czasie ciąży zalicza się test PAPPA oraz badanie USG płodu między 37. a 40. tygodniem ciąży w celu określenia szacowanej masy ciała dziecka. Jeśli istnieje zwiększone ryzyko wad serca płodu, wykonuje się dodatkowo także badanie echa serca płodu. Przyszła mama powinna zbierać wyniki badań w jednym miejscu, aby na każdej wizycie lekarz miał do nich wgląd – niektóre będą potrzebne również przed porodem[2].
[1] G.Bręborowicz; Położnictwo i ginekologia; PZWL, 2010.
[2]Rozporządzenie ministra zdrowia z dn. 6.08.2018 w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.