Zaparcia w ciąży – dlaczego się pojawiają i jak sobie z nimi radzić?

Zaparcia w ciąży – skąd się biorą?

Co właściwie określamy mianem zaparcia lub zatwardzenia? To nic innego jak nieprawidłowy rytm wypróżnień. Zmianie ulega nie tylko konsystencja oddawanego stolca (twardy i zbity), ale również zmniejsza się częstotliwość wypróżnień. W przypadku zaparć często stolce oddawane są 1-2 razy w tygodniu, a wypróżnienie wymaga silnego parcia. Dodatkowo pojawiają się takie dolegliwości jak wzdęcia, bóle podbrzusza czy uczucie ciężkości, co wynika z zalegania treści pokarmowej w jelicie grubym.

Skąd się biorą zaparcia w ciąży? Głównymi winowajcami są zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety, a dokładnie podwyższony poziom progesteronu, który działa rozluźniająco na mięśnie gładkie, w tym przewód jelitowy i sprawia, że spożyte pokarmy wolniej przechodzą przez dolny odcinek układu pokarmowego. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym zaparciom w ciąży jest powiększająca się macica, która z czasem zaczyna coraz bardziej uciskać na jelita i również utrudniać przemieszczanie się treści pokarmowej. Wśród innych czynników, które mogą nasilać problem z wypróżnianiem warto wymienić suplementację żelazem, często niezbędną u ciężarnych borykających się z anemią. Wpływ może mieć także Twoja dieta, zwłaszcza jeżeli Twoje posiłki są nieregularne i spożywasz sporo jasnego pieczywa, napojów gazowanych czy czekolady, a także mniej aktywny tryb życia i niedostateczna ilość wypijanej wody.

Kiedy najczęściej pojawiają się zaparcia w ciąży? Sporadycznie mogą występować już w pierwszych tygodniach ciąży, jednak ich największe nasilenie obserwuje się zazwyczaj w II i III trymestrze ciąży. Ze względu na to, że prawidłowe wypróżnianie się jest istotne dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia, warto od samego początku rozpocząć działania, mające na celu zminimalizowanie ryzyka pojawienia się zaparć.

Zaparcia to nie jedyne dolegliwości, z jakimi borykać się może przyszła mama. O innych dowiesz się z tego artykułu .

Jak sobie radzić z zaparciami w ciąży?

Jak już wspomnieliśmy, z zaparciami w ciąży boryka się większość kobiet. Niemniej jednak istnieją sposoby by występowały one rzadziej, a jeżeli już się pojawią, były łatwiejsze do zwalczenia. Jakie sposoby na zaparcia w ciąży sprawdzą się najlepiej?

Pamiętajmy przede wszystkim o:

• odpowiednim nawodnieniu (minimum 2-3 litry wody dziennie),
• odpowiednio zbilansowanej dietciebogatej w błonnik pokarmowy ,
• aktywności fizycznej (spacery, pilates, joga, pływanie) – oczywiście o ile nie ma ku temu przeciwwskazań medycznych,
• probiotykach uzupełniająccyh prawidłową mikroflorę jelitową – z diety jak i w ramach suplementacji,
• składnikach prebiotycznych, takich jak chociażby fruktooligosacharydy czy inulina.

A co, gdy jednak zaparcia się pojawią? Ważne by nie wstrzymywać wypróżniania i podejmować próby oddania stolca regularnie. W trakcie przyjmijmy w miarę naturalna pozycję kuczną, z podnóżkiem lub stołkiem pod nogami, która pozwoli uniknąć nadmiernego parcia. Jeżeli metody te zawiodą, z powodzeniem możemy zastosować doraźne leki na zaparcia w ciąży.

Leki na zaparcia w ciąży – jakie są bezpieczne?

Kobieta w ciąży, która boryka się z zaparciami wciąż może korzystać z doraźnych środków ułatwiających wypróżnienie.

Do bezpiecznych preparatów do stosowania na zaparcia w ciąży zalicza się:

• Czopki glicerynowe – gliceryna pobudza ruchy perystaltyczne poprzez miejscowe działanie drażniące, a dodatkowo natłuszcza śluzówkę, zmniejszając ryzyko otarć. Ze względu na sposób działania nie są one jednak zalecane kobietom z zagrożeniem przedwczesnego porodu.
• Czopki musujące – zawierające wodorowęglan sodu i dwuwinian sodu, które po wprowadzeniu w odbyt zaczynają uwalniać mikropęcherzyki, stymulujące ruchy perystaltyczne i pobudzające wypróżnienie, poprzez ciśnienie wywierane na ściany odbytnicy. Nie wchłaniają się do krwioobiegu, a co najważniejsze działają praktycznie natychmiast. By efekt ich działania był bardziej skuteczny, należy jednak poczekać z wizytą w toalecie co najmniej kilka minut. Pamiętaj jednak, że aplikacja czopków nie jest możliwa w przypadku stanów zapalnych błony śluzowej odbytu.
• Laktuloza – to naturalny dwucukier (złożony z fruktozy i galaktozy), który nie wchłania się w przewodzie pokarmowym i praktycznie w niezmienionej postaci trafia do jelita grubego, gdzie poddawany jest fermentacji. Produkty tego procesu sprzyjają napływowi wody do światła jelita, co powoduje zmiękczenie kału i oddanie stolca. Produktem ubocznym fermentacji laktulozy jest jednak dwutlenek węgla, co może skutkować wzdęciami. Pamiętaj również o tym, że na efekty działania laktulozy trzeba poczekać zazwyczaj 1-2 dni.
• Makrogole – związki długołańcuchowe, które dostępne są przede wszystkim w formie proszku do przygotowania zawiesiny. Również działają wyłącznie miejscowo, wiążąc wodę i upłynniając masy kałowe, co ułatwia ich pasaż jelitowy. Oddanie stolca następuje zazwyczaj w ciągu 1-3 dni od rozpoczęcia ich stosowania.

Leki na zaparcia w ciąży o działaniu osmotycznym mogą zwiększać ryzyko odwodnienia, dlatego w trakcie ich stosowania pamiętaj o przyjmowaniu większej ilości płynów niż zazwyczaj.

• Wlewki doodbytnicze (lewatywy) – to skuteczny sposób na usunięcie zalegających, zwartych mas kałowych. Ze względu na fakt, iż klasyczna lewatywa hipertoniczna może zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego, kobietom w ciąży zaleca się stosowanie tzw. mikrowlewek. Zawierają one wodno-glicerynowy roztwór miodu, aloesu i innych substancji roślinnych. Pobudzają one ruchy perystaltyczne, jednocześnie chroniąc śluzówkę odbytu.

Pomimo, iż wspomniane leki na zaparcia uznawane są za bezpieczne w ciąży, ale przed ich użyciem koniecznie skonsultuj się z lekarzem prowadzącym ciążę. Pomoże Ci on wybrać najbezpieczniejszy w Twoim przypadku lek na zaparcia w ciąży.

A co z popularnym olejem rycynowym? Ze względu na swoje silne działanie nie jest on dozwolony w ciąży. Nie tylko powoduje podrażnienie, ale również przekrwienie jelita grubego i innych narządów jamy brzusznej, co może przyspieszać rozpoczęcie akcji porodowej.

Dieta na zaparcia w ciąży

Wspomniane wyżej leki na zaparcia w ciąży, choć bezpieczne, powinny być stosowane jak najrzadziej. Najlepszym rozwiązaniem jest dbanie o odpowiednio zbilansowaną dietę, z dużą zawartością błonnika (mniej więcej 25-40g/dobę, ale poziom ten powinien zostać ustalony indywidualnie z lekarzem lub dietetykiem ). Dlaczego błonnik jest tak ważny? Pozwala on zatrzymać wodę w świetle jelita, dzięki czemu masy kałowe są bardziej płynne i łatwiejsze do wydalenia. Dodatkowo pobudza prawidłową perystaltykę jelit. Co na zaparcia w ciąży warto więc wprowadzić do swojego menu? Przede wszystkim:

• pełnoziarniste pieczywo,
• różnego rodzaju kasze (np. pęczak, gryczana), brązowy ryż,
• płatki owsiane,
• pełnoziarniste makarony,
• siemię lniane, otręby czy nasiona babki jajowatej,
• świeże owoce (m.in. jabłka, maliny, gruszki, kiwi, porzeczki),
• suszone owoce – śliwki, żurawinę, morele, figi czy daktyle,
• orzechy i nasiona,
• brokuły, buraki czy warzywa strączkowe (uwaga, mogą wzdymać!),
• kefir, maślankę i jogurty (zawierają bakterie wspierające mikrobiotę jelitową

Niezbędne jest także odpowiednie nawodnienie. Kobieta w ciąży powinna przyjmować ok. 2300 ml płynów. Może to być nie tylko sama woda, ale również wszelkiego rodzaju herbaty owocowe lub ziołowe (wybieraj te bezpieczne w ciąży).

Przeczytaj również: Składniki odżywcze w ciążowej diecie

Czy zaparcia stanowią zagrożenie dla ciąży?

Zaparcia w ciąży to bez wątpienia jedna z dolegliwości, która negatywnie wpływa na komfort i samopoczucie przyszłej mamy. Na szczęście nie udowodniono by płód był w jakikolwiek sposób zagrożony przez zaparcia w ciąży. Czy można przeć w takim razie w trakcie oddawania stolca? Tak, nie zwiększa to w żaden sposób ryzyka porodu przedwczesnego czy poronienia, niemniej jednak może przyspieszać pojawianie się różnego rodzaju powikłań. Do najczęściej zgłaszanych zalicza się:

• Hemoroidy – nadmierne obrzmienie i bolesność guzków krwawniczych, których rolą jest uszczelnianie kanału odbytu. Często objawiają się świądem i pieczeniem, a także bólem odczuwanym w trakcie wypróżnień. W zależności od zaawansowania choroby, mogą one wydostawać się poza kanał odbytu, powodując jeszcze większy dyskomfort. Dodatkowo bezpośrednio po wypróżnieniu może pojawić się krew na papierze czy bieliźnie.
• Przerost fałd okołoodbytniczych – miękkie, niebolesne guzki na brzegach odbytu, które mogą powiększać się w trakcie dużego wysiłku. To nic innego jak nadmiernie rozciągnięta skóra. Ze względu na fakt, iż utrudnia ona prawidłową higienę okolic intymnych, może sprzyjać powstawaniu stanów zapalnych.
• Zakrzepica żył okołoodbytowych – objawia się zastojem prawidłowego krążenia w obrębie guzków krwawniczych, co nasila ból i sprzyja krwawieniom z hemoroidów.
• Niedrożność jelita – ciężkie zaparcia w ciąży mogą powodować powstanie twardych guzków kałowych, które uszkadzają błonę śluzową jelita, a w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić do jej perforacji.

Bibliografia:

• Fuerst N., Adamczewska K., Znaczenie aktywności fizycznej i zalecane formy ćwiczeń ruchowych u kobiet w ciąży, Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 16/3, 139-151, 2017.
• Tylec-Osóbka E., Wojtuń S., Gil J., Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży, Pediatr Med Rodz 2012, 8 (4), p. 315-323.
• Wendołowicz, A., Stefańska, E., Ostrowska, L., Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20, 3, 341-345, 2014.
• Kołodziejczak M., Ciesielski P., Kiedy pacjentce po porodzie potrzebny jest proktolog, Borgis - Nowa Medycyna 2/2019, s. 49-57.
• Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie pod red. M. Jarosz i wsp. NIZP-PZH, 2020.