Bilans dwulatka – wszystko, co trzeba o nim wiedzieć

Kiedy i dlaczego przeprowadza się bilans dwulatka?

Termin przeprowadzenia bilansu zdrowia dwulatka to 24 miesiące od daty urodzenia dziecka z tolerancją ±3 miesiące.  Badanie bilansowe jest ważne zarówno dla Rodziców, jak i dla lekarza wykonującego badanie. Podczas wizyty bilansowej Rodzice mogą pytać o wszystko, co ich niepokoi w rozwoju i zachowaniu dziecka. Z punktu widzenia lekarza na badania bilansowe należy spojrzeć z szerszej perspektywy: ponieważ badania te wykonywane są u wszystkich dzieci, są cennym źródłem danych o częstości występowania różnego rodzaju problemów i zaburzeń wśród dzieci w określonej grupie wiekowej.

Czy bilans badania jest obowiązkowy?

Zgodnie z rozporządzeniami Ministra Zdrowia profilaktyczne badania lekarskie są badaniami gwarantowanymi, a lekarz ma obowiązek przeprowadzenia bilansu zdrowia dziecka. Co to oznacza w praktyce?

Każde dziecko, które jest polskim obywatelem, bez względu na ubezpieczenie zdrowotne rodziców, ma prawo korzystać z darmowych bilansów zdrowia. Jest to jednak wyłącznie dobra wola Rodzica. Obowiązek nie wynika wprost z przepisów, a ustawodawca nie przewiduje żadnej kary dla tych, którzy z jakiegokolwiek powodu nie zrealizują badania bilansowego. Z kolei pediatra/lekarz rodzinny ma obowiązek wykonać badanie bilansowe. Aby ujednolicić badania, zostało wydane rozporządzenie, które w sposób szczegółowy opisuje, jak powinny one wyglądać, a lekarze posiadają specjalne karty bilansowe. Należy zatem przy każdej okazji podkreślać wartość i znaczenie badań bilansowych, szczególnie we wczesnym wykrywaniu nieprawidłowości dotyczących zdrowia i rozwoju dzieci.

Czy wizyta bilansowa wymaga od Rodziców/dziecka przygotowania?

Badanie bilansowe nie wymaga specjalnego przygotowania, ale warto pamiętać o kilku kwestiach „organizacyjnych”, które sprawią, że ten szczególny rodzaj wizyty lekarskiej, będzie satysfakcjonujący i efektywny dla obydwu stron.

O czym warto pomyśleć przygotowując się do badania bilansowego?

• Wytłumacz dziecku, po co tym razem idzie do lekarza.
• Zarezerwuj odpowiednią ilość czasu na badanie – nawet do jednej godziny.
• Przemyśl, a jeśli potrzebujesz, to wynotuj pytania dotyczące rozwoju dziecka – badanie bilansowe to właściwy czas, aby zapytać lekarza o nurtujące cię wątpliwości.
• Koniecznie przynieś ze sobą książeczkę zdrowia dziecka, ponieważ miejsce na wpisanie wyniku bilansu znajduje się właśnie w tym dokumencie.
• Zabierz ze sobą również karty informacyjne leczenia szpitalnego, wyniki badań i inną dokumentację medyczną, jeśli dziecko taką posiada.
• Zabierz ze sobą pieluszki na zmianę (jeśli dziecko nie korzysta jeszcze z przystosowanej do wieku toalety lub z nocnika) oraz coś do picia. Uwzględnij temperaturę panującą w poradni dla dzieci zdrowych (zazwyczaj jest tam ciepło) i ubierz odpowiednio dziecko - najlepiej „na cebulkę”.

Jak przebiega bilans dwulatka?

Badanie bilansowe przeprowadza się w gabinecie pediatry lub lekarza rodzinnego, oczywiście w obecności Rodzica/opiekuna, w umówionym uprzednio terminie. W optymalnych warunkach badanie bilansowe powinien przeprowadzić pediatra lub lekarz rodzinny na co dzień zajmujący się dzieckiem, znający je przez dłuższy czas, a najlepiej od momentu przyjścia na świat.

Czas przeznaczony na badanie bilansowe to przynajmniej 20–25 minut (nawet do godziny), w zależności od potrzeb i dotychczasowych kontaktów lekarza z dzieckiem i jego Rodzicami. Należy bezwzględnie unikać pośpiechu. W nawiązaniu kontaktu z małym dzieckiem pomocne mogą być zabawki, które powinny się znajdować w gabinecie lekarskim. Niejednokrotnie pomagają one przełamać początkową nieufność dziecka do lekarza.

Bilans dwulatka rozpoczyna się od zebrania wywiadu lekarskiego od Rodzica/opiekuna dziecka. W zależności od znajomości problematyki zdrowotnej dziecka przez wykonującego badanie bilansowe lekarza, można ograniczyć się do uzupełnienia informacji od czasu ostatniej wizyty lekarskiej czy poprzedniego badania bilansowego. Czasami konieczne jest jednak zebranie informacji dotyczących zarówno okresu niemowlęcego, jak i poniemowlęcego, ze szczególnym uwzględnieniem przebytych chorób, hospitalizacji, urazów, zabiegów chirurgicznych czy podawanych leków.

Wywiad obejmuje również informacje dotyczące codziennych zachowań dziecka, dobowego rytmu snu i czuwania, aktywności ruchowej w domu i podczas zabaw na świeżym powietrzu. Istotne są także informacje dotyczące sposobu żywienia dziecka zarówno, jeśli chodzi o rodzaj spożywanych pokarmów (ich ilość i jakość) oraz jak również o prawidłowy rozkład posiłków w ciągu dnia. Ważna jest ocena dziecka w zakresie posiadanych umiejętności dotyczących spożywania posiłków oraz omówienie zasad prawidłowego kształtowania nawyków żywieniowych. Zwraca się uwagę na fakt zgłaszania potrzeb fizjologicznych oraz ewentualny zakres ich realizacji przez dziecko.

Badanie dziecka przeprowadza się według ogólnie przyjętych zasad badania pediatrycznego. Przed przystąpieniem do szczegółowego badania lekarz ogląda dziecko całkowicie rozebrane (przez Rodzica/opiekuna). Lekarz obserwuje sposób poruszania się dziecka, ogólną postawę oraz ustawienie stóp w czasie chodu. Ocenia zachowanie dziecka uwzględniając specyfikę okoliczności związanych z wizytą w gabinecie lekarskim.

Na początku lekarz mierzy i waży dziecko, po czym porównuje powyższe wartości do parametrów na siatkach centylowych. Następnie osłuchuje dziecko i bada brzuszek. Badanie chłopców obejmuje również kontrolę obecności jąder w mosznie oraz sprawdzenie, czy występuje stulejka. Nieprzyjemne dla dziecka elementy badania (np. kontrolę stanu uzębienia, oglądanie gardła czy pomiar ciśnienia tętniczego) wykonuje się na końcu.

Bilans dwulatka obejmuje także orientacyjną ocenę wzroku i słuchu dziecka

Badanie wzroku (test naprzemiennego zakrywania oczu, czyli tzw. cover-test) ma na celu wykrycie zeza u dziecka. Polega na zasłonięciu ręką lekarza jednego oka, podczas gdy drugie oko patrzy na wprost na dany punkt, czyli np. zabawkę. Gdy zasłonięte oko jest zezujące, po jego odsłonięciu nie następuje zmiana położenia zezującego oka. Gdy zaś zasłonięte jest oko zdrowe, a oko zezujące patrzy na wprost, w momencie odsłonięcia oka zdrowego, zaczyna ono patrzeć na wprost, a oko zezujące ustawi się w zezie.

W ocenie słuchu u dzieci uwzględnia się fizjologiczny rozwój reakcji na dźwięki i rozwój mowy. Ważna jest obserwacja dziecka przez członków rodziny. Należy zapytać, czy dziecko pokazuje różne części ciała, spełnia proste polecenia, czy odpowiada na pytania, mówi minimum 20 słów i codziennie uczy się nowych, śpiewa i tańczy przy muzyce, pokazuje znane obrazki, gdy się je nazywa, nazywa to, czego chce, potrafi naśladować (np. kota, psa), pokazując obrazek. Warto się dowiedzieć, czy dziecko słucha muzyki na tym samym poziomie głośności, co pozostali członkowie rodziny.

Jakie są normy wzrostu i masy ciała dla dwulatka?

W drugim roku życia przyrost masy ciała i wzrostu dziecka są istotnie mniejsze niż obserwowane w pierwszym roku życia. Wartości te wynoszą odpowiednio 2 kilogramy i 12 centymetrów w ciągu roku.

Prawidłowa masa ciaładziewczynki w wieku 2 lat mieści się w zakresie od 11 do 14 kg, a  
              chłopca – od 12 do 16kg.

Prawidłowy wzrostdziewczynki w tym wieku wynosi 82-90cm, a chłopca – 84-92cm.

Przytoczone wartości odpowiadają przedziałowi od 10 do 90 centyla dla dziecka w wieku 2 lat
              z uwzględnieniem podziału na płeć.

Jakie pytania rodzic powinien zadać lekarzowi podczas bilansu?

Badanie bilansowe z jednej strony ma na celu ocenę aktualnego stanu zdrowia dziecka oraz jego rozwoju, ale jest również znakomitą okazją do rozwiania wszelkich wątpliwości dotyczących zarówno pielęgnacji dziecka, jak i prawidłowej diety; powinno służyć wyjaśnieniu niepokojących Rodzica zachowań prezentowanych przez dziecko czy zakresu posiadanych umiejętności. Dlatego do bilansu warto się przygotować, spisując wątpliwości i pytania przed planowaną wizytą.